ESG coraz mocniej wkracza do biznesowego świata

Instynkt przetrwania musi przeważyć nad zbiorowym samobójstwem, musimy podjąć działania na rzecz sprawiedliwej i inkluzywnej transformacji. UE jest na to gotowa – apelował podczas tegorocznego światowego szczytu na rzecz klimatu Charles Michel, ówczesny przewodniczący Rady Europejskiej (od grudnia to stanowisko obejmuje António Costa). Podkreślił, że kryzys klimatyczny to zagrożenie dla ludzkości. I że to my, ludzie, odpowiadamy za tę wojnę z przyrodą.

W 2023 r. Unia Europejska i jej 27 państw członkowskich przeznaczyły 31 mld dolarów na finansowanie działań klimatycznych. W kolejnych latach te kwoty również będą potężne. Z analiz wynika, że sama tylko Polska do 2030 r. będzie musiała wydać aż 300 mld euro.

Odpowiedzialność za zieloną transformację ponoszą nie tylko rządy i organizacje międzynarodowe. Coraz większy ciężar spoczywa na sektorze finansowym i przedsiębiorstwach. 2025 r. będzie dla nich prawdziwym testem, bo w życie wchodzi dyrektywa dotycząca zrównoważonego rozwoju (ang. Corporate Sustainability Reporting Directive).

ESG się opłaca...

Polska ma duże opóźnienie we wdrażaniu unijnych przepisów. W przypadku dyrektywy CSRD termin minął 6 lipca 2024 r. Tymczasem dopiero 6 grudnia Sejm, po rozpatrzeniu poprawek Senatu, zakończył prace nad ustawą, która wdraża unijne prawo.

Obowiązek sprawozdawczości będzie wchodził stopniowo. Jako pierwsze swoje raporty złożą w 2025 r. największe jednostki, które mają już doświadczenie w sprawozdawczości niefinansowej. Docelowo obowiązkowe raportowanie ESG w 2026 r. obejmie 3,5 tysiąca polskich firm, a w całej Unii Europejskiej niemal 50 tysięcy.

Raportowanie niefinansowe to tylko jeden z powodów, dla których EGS staje się coraz ważniejszą częścią biznesowego ekosystemu. Kluczowy powód jest inny: firmy zaczynają dostrzegać, że ESG to długofalowy trend, dzięki któremu można rozwinąć biznes i zwiększyć jego wartość, będąc jednocześnie w zgodzie z szeroką grupą interesariuszy. Pracownikami, klientami, kontrahentami, inwestorami oraz instytucjami finansowymi. Prowadzenie biznesu w sposób zrównoważony przekłada się na większą transparentność przedsiębiorstwa, pozwala obniżyć koszty, ma pozytywny wpływ na różnorodność i zwiększa efektywność. To wszystko ma wymierny wpływ na wyniki finansowe firm. Obniża też koszt kapitału i pozwala pozyskać nowych inwestorów. Z badania EY wynika, że już niemal wszyscy inwestorzy (99 proc.) wykorzystują informacje dotyczące ESG przy podejmowaniu decyzji o wyborze aktywów do swojego portfela.

Jednocześnie ESG niweluje ryzyko związane z surowymi karami za nieprzestrzeganie norm środowiskowych, odejściem pracowników, bojkotem konsumenckim czy utratą kontrahentów. Tę ostatnią kwestię powinny mieć na uwadze w szczególności mniejsze firmy, które znajdują się w  łańcuchach dostaw międzynarodowych koncernów. Nie wszystkie małe firmy wiedzą, że jako podwykonawcy również muszą przestrzegać zielonych norm. W przeciwnym razie globalne koncerny mogą zerwać z nimi współpracę.

... ale wyzwań nie brakuje

To tylko kilka powodów, dla których tematyka ESG musi znaleźć się na liście priorytetów każdego menedżera. Przedsiębiorstwa powinny przeanalizować zgodność swojego biznesu i całego procesu raportowania z unijnymi regulacjami. W długofalowych strategiach powinny też zostać uwzględnione takie kwestie jak dostępność preferencyjnych instrumentów finansowych, ratingi ESG oraz ocena ryzyk i szans związanych ze zrównoważonym biznesem.

Z badań wynika, że firmy są coraz bardziej świadome korzyści płynących z  ESG. Mniej niż jedna trzecia krajowych przedsiębiorstw traktuje regulacje dotyczące sprawozdawczości jako przeszkody dla inicjatyw w zakresie zrównoważonego rozwoju. Również mniej niż jedna trzecia uważa, że ograniczają one zdolność do koncentrowania się na przyszłości i strategii.

Ale lista wyzwań, jakie wiążą się z ESG, i tak jest długa. Z badań EY wynika, że największym problemem polskich firm jest uzyskanie poparcia wszystkich grup interesariuszy, czyli inwestorów, zarządu, pracowników, dostawców, partnerów, klientów oraz regulatorów. Na taką odpowiedź wskazało 42 proc. respondentów.

Nie bez znaczenia są też kwestie stricte finansowe. Warsaw Enterprise Institute szacuje, że firmy bezpośrednio objęte nową dyrektywą będą musiały ponieść łączne koszty rzędu 1,4–2,6 mld zł rocznie. Co więcej, przedsiębiorstwa nieobjęte dyrektywą CSRD, ale współpracujące z największymi firmami, będą musiały zainwestować dodatkowe 8 mld zł, aby dostosować się do zielonych wymogów.

Z tegorocznego badania firmy Ayming wynika, że zaledwie 25 proc. firm objętych raportowaniem od 2025 r. jest już na to przygotowanych. Większość jest na wczesnym etapie prac. Jako jedną z głównych przeszkód w raportowaniu wskazują brak spójnych wytycznych. Tę odpowiedź wybrało 59 proc. respondentów. Z kolei 55 proc. narzeka na techniczne aspekty, takie jak gromadzenie i weryfikacja danych.

Niepokojące wnioski płyną z analizy działań podejmowanych w zakresie raportowania ESG przez największe firmy, które – przynajmniej w teorii – powinny być do tego przygotowane najlepiej. Według danych KPMG jedynie 56 z 100 największych przedsiębiorstw działających na polskim rynku opublikowało dane klimatyczne i środowiskowe (wobec 56 w 2023 r.)., a ich średni wynik wynosi nieco ponad 5 pkt w dziesięciostopniowej skali. Jest gorszy niż w zeszłym roku.

Niepokojące wnioski płyną również z analizy wskaźnika KPMG dojrzałości do badania informacji niefinansowych. Aż 71 proc. przedsiębiorstw znajduje się na wczesnym etapie. Odsetek ten spadł o 4 pkt proc. względem 2023 r. Natomiast o 4 pkt proc. do 29 proc. w  górę poszedł odsetek respondentów deklarujących, że mają odpowiednie zasoby i kompetencje gwarantujące gotowość do zewnętrznej weryfikacji raportowania ESG (dyrektywa nakłada taki obowiązek). Również 29 proc. firm, czyli o 3 pkt proc. więcej niż w 2023 r., dysponuje ścieżką audytową umożliwiającą dokładny rejestr dokumentów, procesów i decyzji, co pozwala na ich skuteczną weryfikację w ramach audytu ESG.

Wprawdzie od 2025 r. obowiązek raportowania niefinansowego obejmie tylko największe firmy, ale mniejsze nie powinny zwlekać z przygotowaniami. Wprowadzenie odpowiednich procedur jeszcze przed formalnym objęciem obowiązkiem raportowania może przynieść szereg korzyści. Firmy zyskują dodatkowy czas na przetestowanie i zoptymalizowanie całego procesu. Mogą wyłapać ewentualne błędy i skorygować procedury, zanim ich raporty trafią na rynek. Na dłuższą metę ma to również korzyść finansową: koszty przygotowania sprawozdania mogą być rozłożone w czasie.

Niepokojące dane

W 2015 r. po raz pierwszy w historii rządy wspólnie uzgodniły, że podejmą walkę, aby ograniczyć globalne ocieplenie i przeciwdziałać jego skutkom. Podczas Światowej Konferencji Klimatycznej w Paryżu sygnatariusze porozumienia zgodzili się ograniczyć globalne ocieplenie docelowo do 1,5 stopnia względem epoki przedprzemysłowej.

Od tego czasu minęło dziewięć lat. Niestety, celów zapisanych w porozumieniu paryskim raczej osiągnąć się nie uda. Temperatury notowane w ostatnich latach są coraz wyższe. Według najnowszych danych, w 15 z ostatnich 16 miesięcy temperatura była o 1,5 stopnia wyższa od średniej sprzed epoki przemysłowej. Wszystko wskazuje na to, że w 2024 r. znów padnie niechlubny rekord. Eksperci z programu Copernicus przewidują, że średnia globalna temperatura w bieżącym roku będzie co najmniej 1,55 stopnia powyżej globalnej średniej przedindustrialnej. W 2023 r. było to 1,48 stopnia i już wtedy ONZ bił na alarm.