Klimatyczna dezinformacja Kremla. Europa redukuje emisje, Putin planuje wzrost

W 2024 roku podczas szczytu klimatycznego COP29 w Baku, Boris Titow, specjalny przedstawiciel Władimira Putina ds. międzynarodowej współpracy w zakresie zrównoważonego rozwoju, wyraził nadzieję, że ówczesny prezydent elekt Donald Trump nie wycofa się z porozumienia paryskiego. Przyznał, że „w Rosji słychać głosy wzywające do wycofania się” z porozumienia klimatycznego z 2015 r., ale byłby to „błąd”.

Mimo deklarowanego poparcia dla celów klimatycznych uzgodnionych dziesięć lat temu w Paryżu, Rosja nie wkłada szczególnego wysiłku w ograniczanie swoich emisji gazów cieplarnianych. Jak podaje energetyczny think tank Ember, w 2024 r. energia wiatrowa i słoneczna stanowiły mniej niż 1 proc. rosyjskiej produkcji energii elektrycznej, za to zdecydowaną większość generowały ropa i gaz.

W sierpniu tego roku Władimir Putin podpisał dekret, w którym zobowiązał rząd w ciągu najbliższej dekady do redukcji emisji dwutlenku węgla o jedną trzecią w stosunku do poziomów z 1990 r., kiedy wynosiły 3,1 mld ton CO2. Do 2035 r. Rosja powinna więc obniżyć je do ok. 2 mld ton CO2.

Sęk w tym, że trudno uznać to za ambitny plan, biorąc pod uwagę, że w 2021 r. rosyjskie emisje wynosiły 1,7 mld ton CO2. Co więcej, wykorzystanie 1990 r. jako punktu odniesienia do redukcji emisji również wydaje się chybione, biorąc pod uwagę, że w kolejnych latach odnotowano ich drastyczny spadek, związany z upadkiem przemysłu po upadku Związku Radzieckiego.

Niedoszacowane emisje CO2 w Rosji

Cel klimatyczny czwartego pod względem wielkości emitenta na świecie skrytykowali eksperci z organizacji Climate Action Tracker, oceniając, że daleko mu do zgodności z celem klimatycznym Porozumienia Paryskiego, którego Rosja jest sygnatariuszem. Z wyłączeniem sektora LULUCF (ang. Land use, land use change and forestry, czyli użytkowania gruntów, zmiany użytkowania gruntów i leśnictwa), klimatyczny cel Rosji na 2035 r. jest o 27–33 proc. niższy niż w 1990 r. Według CAT, aby osiągnąć cel 1,5°C zgodny z modelowanymi ścieżkami krajowymi, Rosja musiałaby zredukować swoje emisje, z wyłączeniem sektora LULUCF, o 79 proc. w stosunku do poziomów z 1990 r.

Czytaj więcej

Lasy

Ikea kupuje lasy nad Bałtykiem. Rekordowa transakcja

Należąca do IKEA firma Ingka Investments chce kupić od szwedzkiego koncernu Södra ponad 153 tysią...

W opublikowanej ocenie rosyjskiego NDC zauważono, że rosyjska metodologia rachunkowości nie jest zgodna z wytycznymi Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC), co skutkuje zawyżaniem danych dotyczących pochłaniania CO2 w sektorze LULUCF. Zasugerowano też, aby Rosja wzmocniła swój cel na 2030 r., który przez ekspertów z CAT został oceniony jako „krytycznie niewystarczający”. Podkreślono również, że Rosja nie wnosi obecnie znaczącego wkładu w finansowanie działań klimatycznych w krajach rozwijających się.

Generuje za to poważne emisje CO2 również w Ukrainie, gdzie od ponad trzech lat toczy się wojna, zapoczątkowana przez rosyjski atak. Według oceny organizacji pozarządowej Initiative on GHG Accounting of War, po trzech latach działań zbrojnych emisje CO2 przekroczyły 230 ton. Stanowi to równowartość rocznych emisji Austrii, Węgier, Czech i Słowacji łącznie lub rocznych emisji 120 milionów samochodów napędzanych paliwami kopalnymi.

Gwałtowny wzrost emisji wynika przede wszystkim z wykorzystywania czołgów napędzanych paliwem oraz produkcji i użycia amunicji, materiałów wybuchowych i sprzętu wojskowego. Mimo wzrostu wykorzystania dronów na wojnie, pociski artyleryjskie wywierały spory wpływ na emisje przez cały 2024 r. Za 8 proc. całkowitych emisji odpowiadały ataki na infrastrukturę energetyczną, w tym na składy ropy naftowej i rafinerie, elektrownie i sieci elektroenergetyczne. Za nieco mniej, bo 6 proc. emisji, odpowiadało lotnictwo cywilne.

Wojna winduje zyski naftowych gigantów

Ukraina odnotowała również spory wzrost liczby pożarów, które stanowiły trzecie co do wielkości źródło emisji w kraju. W 2024 r. kraj utracił w pożarach 92,1 tys. hektarów ziemi, czyli ponad dwukrotnie więcej niż wyniosła średnia roczna w poprzednich dwóch latach (38,3 tys. hektarów). Drastycznie wzrosły też emisje z pożarów – aż o 113 proc. w porównaniu z łączną wartością z lat 2022 i 2023.

Rosyjska agresja na Ukrainę przyniosła też potężne zyski naftowym gigantom. Jak wynika z najnowszej analizy, przeprowadzonej przez kampanię Global Witness, od najazdu Rosji na Ukrainę zyski pięciu największych notowanych na giełdzie spółek naftowych na świecie przekroczyły 380 mld dolarów. W 2021 r. BP, Shell, Chevron, ExxonMobil i TotalEnergies odnotowały zyski w wysokości 87 mld dolarów, a zaledwie rok później wzrosły one o 125 proc., do 195 mld dolarów.

Czytaj więcej

Emisje

Eksperci: Porozumienie paryskie przynosi efekty. Czy to zatrzyma zmiany klimatu?

Dekadę po podpisaniu porozumienia paryskiego – uważanego przez wielu ekspertów za przełomowy krok...

Mimo podpisania i ratyfikacji Porozumienia Paryskiego, w trakcie ostatnich szczytów klimatycznych ONZ Rosja ostro sprzeciwiała się propozycjom związanym z odchodzeniem od wykorzystywania paliw kopalnych. Podczas COP28 wraz z Arabią Saudyjską nalegała, aby zamiast tego skupić się na redukcji emisji i przeforsowała zapis w porozumieniu, mówiący, że „paliwa przejściowe mogą odegrać rolę w ułatwieniu transformacji energetycznej, zapewniając jednocześnie bezpieczeństwo energetyczne”.

Rosja stawia na gaz kopalny jako „paliwo przejściowe”. Kraj w dalszym ciągu w ogromnym stopniu polega na eksporcie ropy naftowej i gazu, choć od ataku na Ukrainę w 2022 r. mocno zmniejszyły się ilości surowca kupowane przez kraje Unii Europejskiej. W 2021 r. Rosja odpowiadała za 45 proc. importu gazu i 27 proc. importu ropy naftowej do UE, a w zeszłym roku ilości te spadły odpowiednio do 19 proc. i 3 proc.

Warto zauważyć, że podczas gdy w Unii Europejskiej emisje gazów cieplarnianych w latach 2000-2023 spadły o ok. 30 proc., w Rosji wzrosły o 23 proc. Mimo lekceważącego podejścia do działań zmierzających do walki z kryzysem klimatycznym, rosyjski rząd zdaje sobie sprawę z tego, że kraj ociepla się 2,5 raza szybciej niż wynosi średnia światowa.

Szczególnie dramatycznie wygląda sytuacja na Syberii, która jeszcze bardziej dotkliwie odczuwa pogłębiający się kryzys klimatyczny, bowiem Arktyka ociepla się aż cztery razy szybciej niż reszta świata. Fale upałów, topnienie wiecznej zmarzliny, coraz częstsze pożary lasów i utrata bioróżnorodności – to tylko część konsekwencji, z którymi mierzy się ten region. Wydaje się jednak, że zamiast skupiać się na zapobieganiu dalszej katastrofie, Rosja może koncentrować się na potencjalnych korzyściach gospodarczych.

Terytorium kraju stanowi ponad połowę wybrzeża Arktyki, która według szacunków posiada 13 proc. nieodkrytych światowych zasobów ropy naftowej i 30 proc. nieodkrytych światowych zasobów gazu ziemnego. Do końca dekady Rosja zamierza wydobyć 100 mln ton ropy arktycznej.