POLSKA BEZ SMOGU – akcja społeczna „Rzeczpospolitej” i Polskiego Alarmu Smogowego
W Krajowym Planie Odbudowy zapewniono finansowanie programu Czyste Powietrze z Funduszy unijnych na 3 mld euro, natomiast potrzeby finansowe tego programu są dużo większe. Skąd można wziąć brakującą kwotę?
Dobrze się stało, że do KPO wpisano ponad 3 mld euro na Czyste Powietrze, ponieważ pozwoli to programowi w najbliższych latach rozwinąć skrzydła i docierać do coraz większej liczby domów. Pamiętajmy jednak, że KPO działać będzie do 2026 r., natomiast Czyste Powietrze ma trwać dłużej, do 2029 r. Jeśli chodzi o rozwój programu, to spodziewamy się efektu kuli śniegowej, dzięki promocji i zaangażowaniu banków komercyjnych. Będą potrzebne dodatkowe środki, aby obsłużyć rosnącą liczbę wniosków, a także aby sfinansować dodatkowe działania, takie jak większe wsparcie dla biedniejszych gospodarstw domowych, gmin, a także monitoring i egzekucja uchwał antysmogowych. Cieszą nas więc ostatnie zapowiedzi, że fundusze spójności będą także mogły partycypować w programie. Już teraz należy myśleć o długookresowym montażu finansowym, w tym także z udziałem krajowych funduszy, żeby ambicje Czystego Powietrza miały pokrycie w realnych środkach. To jednak oczywiście decyzja polskich władz i ich prawo do tego, żeby decydować o najbardziej odpowiednim montażu finansowym dla Czystego Powietrza.
Jakie reformy w programie Czyste Powietrze są potrzebne, by program znacząco przyspieszył?
W partnerstwie z Komisją Europejską, od kilku lat pomagamy Polsce, najpierw w tworzeniu, a teraz w reformowaniu Czystego Powietrza. To jednak przede wszystkim wysiłek polskich partnerów: NFOŚiGW, wojewódzkich funduszy czy ekspertów Ministerstwa Klimatu i Środowiska, którzy ciężko pracują, żeby program przyspieszał i docierał do nowych beneficjentów. Naszym zdaniem program idzie w dobrą stronę. Widać to po tym, że liczba wniosków składanych tygodniowo wzrosła do ponad trzech tysięcy. Potrzeba jednak dalszych reform i my, jako Bank Światowy mamy nadzieję, że będziemy Polsce w tej drodze w najbliższych latach towarzyszyć. Ostatnio siedem banków komercyjnych dołączyło do Czystego Powietrza i będzie oferować w jednym okienku subsydia i pożyczki, otwierając tym samym nowe kanały dotarcia do ludzi. Potrzeba oczywiście dalszych starań, żeby te kanały rzeczywiście były skutecznie. Ponadto, co jest naszym priorytetem, potrzebne jest większe wsparcie dla najuboższych, dzięki czemu program stałby się rzeczywiście „włączający”. Będzie musiała temu towarzyszyć większa promocja tak, aby Polacy mieszkający we wszystkich zakątkach kraju wiedzieli o dostępnej pomocy i o tym, że mogą wybrać jak, i czym ogrzewać dom. Ponadto program powinien nadal zwiększać współpracę z gminami. Uruchomienia Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków będzie kluczowym narzędziem pozwalającym gminom, władzom regionalnym i centralnym dowiedzieć się, gdzie potrzeby są największe. Dzięki temu możliwe będzie lepsze dotarcie, monitoring i egzekucja terminów w przypadku tych regionów, gdzie zaczną obowiązywać uchwały antysmogowe. Dodatkowo budowa infrastruktury programu, pozwalającej lepiej gromadzić dane i oceniać postępy, poprawiłaby współpracę pomiędzy poziomem centralnym a wojewódzkimi funduszami. Na koniec – i ta rekomendacja wykracza ponad sam program Czyste Powietrze – potrzeba dalszego wzmacniania koordynacji i współpracy różnych instytucji rządowych w działaniach antysmogowych, w tym z obszaru energii, środowiska czy polityki społecznej.
