Jak efektywnie przyspieszyć rozwój energetyki wiatrowej

Kiedy może nastąpić nowelizacja ustawy odległościowej? Jak wyglądają możliwości uruchamiania nowych mocy w energetyce wiatrowej oraz repoweringu na lądzie? Jak wygląda to w przypadku morskiej energetyki wiatrowej? A wreszcie, morska energetyka wiatrowa jako szansa dla gospodarki w kontekście wzrostu i rynku pracy. To zagadnienia, o których rozmawiali uczestnicy debaty „Energetyka wiatrowa. Perspektywy rozwoju onshore i offshore wind", zorganizowanej przez „Rzeczpospolitą" w ramach cyklu „Walka o klimat".

Relacja z debaty:

Nagranie wideo całej debaty:

10H do lamusa

O sytuacji na rynku mówił Artur Soboń, sekretarz stanu w Ministerstwie Rozwoju i Technologii (MRiT). Jak wskazał, tempo przyłączania nowych mocy wiatrowych powinno z jednej strony być jak najszybsze, ale z drugiej, zgodne z logiką i możliwościami operatorów i Polskich Sieci Elektroenergetycznych (PSE), tak by jak najefektywniej zarządzać tymi mocami. – Moce te są potrzebne i na lądzie, i na morzu. Bałtyk jest dziś atrakcyjnym miejscem do inwestowania w energetykę wiatrową, stąd też zainteresowanie nim tak spółek Skarbu Państwa, w szczególności Orlenu i Polskiej Grupy Energetycznej, jak i inwestorów prywatnych – mówił Artur Soboń.

Dodał, że pojawiają się coraz bardziej zaawansowane rozwiązania technologiczne, dzięki czemu moc turbin jest coraz większa. – To dla obsługi energetyki wiatrowej na morzu tworzy nowe wyzwania. Chodzi choćby o inwestycje w portach, tworzenie pewnie portu zewnętrznego, który byłby zdolny do realizacji tak gigantycznych projektów inwestycyjnych. W przypadku mocy na lądzie oznacza to wymianę, repowering, obecnych mocy, ale przede wszystkim powstawanie nowych. Aby to nastąpiło, istotna jest nowelizacja tzw. ustawy 10H (zapisana w niej zasada 10H wymaga, aby odległość między budynkami mieszkalnymi a elektrownią wiatrową była równa przynajmniej dziesięciokrotności całkowitej wysokości tej elektrowni – red.), niezmieniająca jednak istoty – to znaczy tego, by te odległości były tak zabezpieczone, aby nie tworzyć napięć społecznych, aby były w zgodzie z samorządami, z miejscowymi planami zagospodarowania, z odległościami wynikającymi z rzeczywistego wpływu na środowisko, ale były tworzone także przy konsultacjach i partycypacji społecznej. A to wszystko ma się odbywać w ścisłej współpracy z nadzorem. Chodzi o to, by nowe rozwiązania miały pełną akceptację społeczną, były jak najbardziej nowoczesne technologicznie i zapewniały bezpieczeństwo i sprawność elektrowni – wskazywał wiceminister.

– To jest możliwe. Projekt ustawy, który przygotowaliśmy, moim zdaniem jest kompromisem, który pozwoli na zwiększenie mocy. To ważne, gdyż ma realny wpływ na ceny i bezpieczeństwo energetyczne. Wzrost mocy z energetyki wiatrowej w systemie ma również znaczenie gospodarcze. Zwiększenie lokalnego wpływu na inwestycje, czyli udziału polskich firm, jest możliwe nawet do 75 proc. w energetyce onshore. Rozbudowa potencjału w tym zakresie oznacza nowe miejsca pracy, ale i realne wpływy podatkowe dla samorządów. Mogą więc one czerpać korzyści zarówno poprzez rozwój gospodarczy, ale też bezpośrednie wpływy z podatku od nieruchomości – wymieniał Artur Soboń.

Dodał, że resort ma ofertę dotyczącą np. klastrów energetycznych. – Chcemy je dofinansowywać z Krajowego Planu Odbudowy. Chcemy budować takie miejsca, które będą tworzyły sieć powiązań energetycznych, tak aby wykorzystać lokalne potencjały – podkreślił wiceminister.

Przypomnijmy, że w połowie grudnia projekt nowelizacji ustawy 10H zaopiniowała Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego. Zdaniem resortu rozwoju i technologii wśród jego głównych celów jest uelastycznienie zasady 10H i zwiększenie kompetencji gmin w obszarze lokalizowania elektrowni wiatrowych, budynków mieszkalnych i budynków o funkcji mieszanej, w tym mieszkalnej, wokół takich elektrowni. Projekt umożliwia zmniejszenie odległości budowy elektrowni nawet do 500 metrów. Jak jednak podkreśla MRiT, w przypadku lokalizacji nowej elektrowni wiatrowej będzie to wymagać dodatkowych konsultacji z lokalną społecznością. Zostaną też podwyższone standardy nadzoru technicznego nad elektrowniami wiatrowymi. Według resortu korzyści, jakie przyniesie nowelizacja, to nowe elektrownie wiatrowe, obniżenie cen hurtowych energii elektrycznej, a także pobudzenie gospodarki na poziomie lokalnym i krajowym.

Atuty energii z wiatru

Janusz Gajowiecki, prezes Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej (PSEW), zgodził się z tezami wiceministra, ale wskazał na potrzebę doprecyzowania niektórych wątków. Przypomniał, że w Polsce energetyka wiatrowa na lądzie i na morzu jest w zupełnie innych fazach rozwoju, ale obie będą stanowiły bardzo istotny element transformacji energetycznej. – Już dzisiaj w sprzyjających warunkach zasilamy krajowy system elektroenergetyczny w 25 proc. energii, czyli 1/4 całej mocy już obecnie pochodzi z lądowych farm wiatrowych – podkreślił Janusz Gajowiecki. – Ważną rolą energetyki wiatrowej jest także wpływ na ceny energii, a tym samym na kwestie związane chociażby z inflacją. Bo produkcja z najtańszego dostępnego obecnie w tej strefie Europy źródła energii ma bezpośrednie przełożenie na jej cenę – mówił prezes PSEW.

Jednak jego zdaniem obecnie obowiązujące przepisy z 2016 r. „są najbardziej drakońskie" i uniemożliwiają realizację nowych inwestycji. – Tym bardziej się cieszymy z prac nad nowelizacją ustawy odległościowej – powiedział Janusz Gajowiecki. Wyraził nadzieję, że zmiany w przepisach uda się wprowadzić jeszcze w tym roku.

A jeżeli chodzi o morską energetykę wiatrową, to jak wskazał, „rząd podjął bardzo istotne kroki, nadając w zeszłym roku możliwość stabilnych ram regulacyjnych dla pierwszych morskich farm wiatrowych".

– Aktywność w tym sektorze już się rozpoczęła. Wystartowały projekty, w których nakłady inwestycyjne liczone są w setkach milionów złotych. Natomiast oczywiście na pierwszą kilowatogodzinę, która popłynie z morskich farm wiatrowych, niestety musimy jeszcze poczekać. I tu bardzo ważna jest w dalszym ciągu rola rządu, biznesu, jak też współpracy na poszczególnych szczeblach administracji, szczególnie tej związanej z zezwoleniami, czyli chociażby z Regionalnymi Dyrekcjami Ochrony Środowiska czy Urzędami Morskimi. To są punkty, w których w momencie realizacji projektów na pewno będzie następowała duża interakcja wszystkich stron. Dlatego ważna jest współpraca, ale też koordynacja działań ze względu na ogromną skalę projektów w kraju – mówił prezes PSEW.

– Już dzisiaj, po pierwszym roku przygotowań od momentu wejścia w życie ustawy dotyczącej morskiej energetyki wiatrowej widzę, że problemów niestety przybywa. Dochodzi do pewnego rozdźwięku, jeżeli chodzi o współpracę ze wspomnianymi agendami – zauważył prezes PSEW. – W zeszłym roku w zakresie morskiej energetyki wiatrowej pojawiła się bardzo ważna inicjatywa, z którą wiążę duże nadzieje, na poprawę koordynacji działań i usunięcie tych niedociągnięć. Jest nią umowa sektorowa między sektorem morskiej energetyki wiatrowej, przemysłem, biznesem, inwestorami i przede wszystkim rządem, która ma spowodować, że te procesy będą przebiegać płynnie, a harmonogramy nasze, inwestorów będą realizowane. Z jednoczesnym naciskiem na ciągły rozwój polskiego czynnika w łańcuchach dostaw, które mają być w tym projekcie wykorzystane – dodał.

Jego zdaniem bardzo ważne jest rozpoczęcie dyskusji o kierunkach rozwoju sektora w kolejnych latach, bo potencjał Bałtyku jest o wiele większy, niż przewiduje to dziś plan rozwoju obszarów morskich i rządowa polityka energetyczna Polski.

Fundamentalna zmiana

O zmianach w infrastrukturze, które muszą następować wraz z rozwojem energetyki wiatrowej, mówił Tomasz Jakubowski, dyrektor ds. operacyjnych w Centralnej Jednostce Inwestycyjnej Polskich Sieci Elektroenergetycznych (PSE). Zwrócił uwagę na wyzwanie, jakim jest fundamentalna zmiana w kierunkach przesyłu energii w kraju. Dotychczas odbywało się to z południa na północ. A wskutek rozwoju morskiej energetyki wiatrowej ten kierunek się odwróci.

– Trzeba na to spojrzeć w kontekście planów. Morska energetyka wiatrowa do 2040 r. ma sięgnąć 11 GW mocy, co będzie stanowić 20 proc. w bilansie mocy zainstalowanej w krajowym systemie. I musimy poradzić sobie z wyzwaniem, jakim jest wyprowadzenie tej mocy. Nie będą to już moce przyłączeniowe na poziomie megawatów, ale setek megawatów, 1–1,5 gigawata. Stąd duże wyzwania przed nami jako operatorem sieci przesyłowej – zauważył Tomasz Jakubowski.

Wśród głównych wyzwań jest choćby kwestia finansowa, zarówno z punktu widzenia spółki, jak i społeczeństwa. – W samym woj. pomorskim, w którym nastąpi koncentracja wyprowadzenia mocy z morskich farm wiatrowych, spółka poniesie nakłady szacowane dziś na ok. 4,5 mld zł do roku 2030. Aby móc odebrać tę moc, musimy wybudować na Pomorzu dwie nowe stacje elektroenergetyczne i cztery dwutorowe linie przesyłowe. I tu dochodzimy do wyzwania wykonawczego dla branży budownictwa elektroenergetycznego. Ponieważ perspektywa rynku, nie tylko na Pomorzu, jest długoterminowa, bo mówimy o ok. dwóch dekadach intensywnych inwestycji, a ich zakres ogromny, celem PSE jako inwestora jest powiększenie grona potencjalnych wykonawców. Dopuszczamy więc do rynku wykonawczego nie tylko wykonawców robót budowlano-montażowych na napięciu, na którym opiera się operator, czyli 220 i 400 kV, ale też na napięciu 110 kV. Celem jest zrealizowanie tego gigantycznego planu inwestycyjnego związanego z sieciami przesyłowymi. Dodatkowo, bardzo mocno probiznesowo podchodzimy do warunków wejściowych od strony finansowej, czyli wskaźników płynności, sprzedaży spółek. Obserwując i analizując rynek, dążymy do powiększenia grona potencjalnych wykonawców branży elektroenergetycznej.

Mówił także o kolejnym wyzwaniu, jakim jest budowa do 2028 r. 250 km linii przesyłowych 400 kV. – To bardzo duże wyzwanie, zarówno jeżeli chodzi o kwestie planistyczne, jak i społeczne. Ten proces od około pięciu lat, kiedy spółka wdrożyła usprawniony model inwestycyjny, jest zdecydowanie sprawniejszy, jednak wciąż wymaga ogromnego zaangażowania po naszej stronie – dodał Tomasz Jakubowski.

Biznes jest gotów

O spojrzeniu od strony biznesu mówił Hubert Krukowski, wiceprezes Hitachi Energy w Polsce. Zaczął od przedstawienia potencjału swojej firmy. – Hitachi Energy jest światową firmą technologiczną zatrudniającą ok. 38 tys. pracowników w 90 krajach. W kontekście przywoływanego już w debacie lokalnego wkładu podkreślę, że w Polsce zatrudniamy 2,5 tys. osób, mamy pięć fabryk, dwa centra inżynierskie. Warto też zaznaczyć, że w gronie ośmiu ulokowanych na całym świecie centrów rozwoju technologii, pracujących na potrzeby całej Grupy Hitachi Energy, jedno znajduje się w Polsce, w Krakowie. Jesteśmy więc globalnym graczem, ale z mocnym akcentem lokalnym – powiedział Hubert Krukowski.

Hitachi Energy w obszarze energetyki wiatrowej działa jako producent i dostawca aparatury elektroenergetycznej i systemów elektroenergetycznych. A także jako dostawca podzespołów do turbin wiatrowych dla ich producentów. – Jesteśmy mocno zainteresowani przede wszystkim obszarem wyprowadzenia mocy i liczymy na współpracę zarówno z inwestorami, deweloperami tych projektów, jak również z operatorami, w tym z PSE, które są zobligowane do wybudowania infrastruktury po swojej stronie celem przyłączenia tych dużych mocy, o których rozmawiamy – mówił wiceprezes Hitachi Energy. Wyraził także uznanie dla słów wiceministra Sobonia dotyczących nowelizacji ustawy odległościowej.

Hubert Krukowski wskazał na doświadczenia swojej firmy związane z działaniami w obszarze lądowej energetyki wiatrowej w Polsce. – Udało nam się przyłączyć ponad 20 farm wiatrowych w Polsce do sieci wysokiego napięcia poprzez wybudowanie stacji elektroenergetycznych wysokiego napięcia, przy współpracy z inwestorami. Uczestniczymy w tym segmencie, mamy doświadczenia i liczymy bardzo mocno na kolejne projekty w kontekście nowelizacji ustawy odległościowej – podkreślił wiceprezes Hitachi Energy.

Zgodził się, że jednym z dużych wyzwań będzie infrastruktura przesyłowa. – Jak wspominał dyrektor Jakubowski, mamy potencjał dużej generacji na północy kraju, a główne zapotrzebowanie na moc w części centralnej i południowej. To wymaga ogromnych nakładów na linie przesyłowe. Z podobnym problemem borykają się i są w trakcie jego rozwiązywania nasi sąsiedzi z Niemiec. Oni również, mając generację z morskiej energetyki wiatrowej, a główne zapotrzebowanie na moc na południu kraju, skorzystali z technologii przesyłu prądem stałym, która pozwala na przesył dużych mocy na duże odległości przy znikomych stratach i minimalnym wpływie na środowisko. Wydaje mi się, że jest to kierunek, w którym powinniśmy podążać – wskazywał Hubert Krukowski.

Nawiązując do nowych rozwiązań i wzrostu mocy turbin, podkreślił, jest to wyzwanie także dla jego firmy jako producenta podzespołów, ale jest to też impuls do rozwoju. – Technologie są opracowane i gotowe do wdrożenia – deklarował wiceprezes Hitachi Energy. – Większym wyzwaniem będzie faza realizacji projektów, począwszy od postępowań przetargowych. Bo mówimy o bardzo złożonych projektach, dużych pod względem budżetów, ale też skomplikowanych w realizacji. Zbiegnie się w niej kilka projektów w samej Polsce, a musimy brać pod uwagę mnogość realizacji w Europie czy na świecie. Dlatego ważne będzie skrupulatne przygotowanie harmonogramów realizacyjnych poszczególnych projektów. Ważna jest wspomniana współpraca, dialog w ramach całego łańcucha dostaw, począwszy od rządu, regulatora, operatorów, poprzez stowarzyszenia energetyki wiatrowej, po biznes i firmy technologiczne – wymieniał przedstawiciel Hitachi Energy. – Umowa sektorowa, której jesteśmy sygnatariuszem, bardzo nam w tym pomaga. Zostaliśmy także zaproszeni do rady koordynacyjnej ds. morskiej energetyki wiatrowej przy Ministerstwie Klimatu i Środowiska. Z przyjemnością weźmiemy udział w pracach związanych z tym obszarem i będziemy się starali informować o dostępnych technologiach i możliwych harmonogramach realizacji projektów – dodał.

Zwrócił także uwagę na inne wyzwania związane ze wzrostem udziału OZE w miksie energetycznym. – Musimy zadbać też o jakość energii, która musi spełniać określone wymogi i parametry. Ale także tutaj technologia jest na to gotowa. Mamy w swojej ofercie systemy do kompensacji mocy biernej, systemy poprawiające jakość energii czy zwiększające przewidywalność zachowań samej sieci. W tym kontekście cyfryzacja sieci przesyłowej jest kluczowa – podsumował Hubert Krukowski.

materiał partnera: JP weber

Foto: mat.pras.

dr Marcin Dudarski, partner zarządzający w firmie doradczej JP Weber

Przed uczestnikami debaty postawiono trudne zadanie zmierzenia się z zagadnieniem, które dziś budzi emocje na wielu płaszczyznach społeczno-gospodarczych, w sytuacji trwającej pandemii, globalnego zwiększenia zapotrzebowania przemysłu, ale nie tylko, na energię elektryczną, i zwiększonej świadomości społeczeństwa wobec faktu katastrofy klimatycznej. Jeszcze kilka lat temu jedynie lekarze mówili o skutkach zdrowotnych oddychania smogiem, branżowi specjaliści o kosztach certyfikatów CO2, a organizacje pozarządowe o ochronie planety – nierzadko w sposób medialnie chwytliwy, wygłaszając te hasła z wysokości kominów zakładów energetycznych.

Takie dyskusje z pewnością są potrzebne, nie tylko w celu dotarcia do wyselekcjonowanej grupy eksperckich odbiorców i decydentów, ale też jasnego przekazu i zrozumienia kierunku, w jakim rozwijać się będzie polski miks energetyczny, w którym udział węgla spada. Krajowy rynek energii odnawialnej jest jednym z najszybciej rozwijających się w całej Unii Europejskiej. Polska spełnia nałożone na nią kryteria zapewnienia pochodzenia zielonej energii, dostrzegalne są jednak w dalszym ciągu czynniki hamulcowe dla dalszego rozwoju energetyki wiatrowej, on-shore i off-shore.

Aby ta gałąź przemysłu mogła się rozwijać, konieczne są rozwiązania prawne, takie jak nowelizacja tzw. ustawy odległościowej (potocznie nazywanej ustawą 10H), z jednoczesnymi deklaracjami tworzenia nowej gałęzi przemysłu, opartego na bałtyckich projektach off-shore. Służyć ma temu porozumienie sektorowe, sygnowane przez otoczenie biznesu, gdzie Ministerstwo Klimatu i Środowiska ma odgrywać rolę koordynującą w zakresie tej inicjatywy. Należy podkreślić, że inicjatywy jak najbardziej słusznej, tylko czy już nie jest na nią za późno?