Naukowcy w 2024 roku mogą ogłosić, że wkroczyliśmy w epokę antropocenu

Być może za kilka miesięcy eksperci ogłoszą, że Ziemia oficjalnie wkroczyła w antropocen – pierwszą epokę geologiczną, na którą wpływ wywarła działalność człowieka.

Publikacja: 03.01.2024 12:08

Jezioro Crawford w Kanadzie. Tu, zdaniem ekspertów widać, że działalność człowieka ma wpływ na geolo

Jezioro Crawford w Kanadzie. Tu, zdaniem ekspertów widać, że działalność człowieka ma wpływ na geologię Ziemi.

Foto: Angus Chan, CC BY 2.0, Wikimedia Commons

Tabela stratygraficzna, nad której porządkiem czuwa Międzynarodowa Komisja Stratygrafii, i która określa ramy dla kolejnych er, epok oraz okresów w historii Ziemi, się zmienia – przez lata istnienia nauk geologicznych ewoluowała ona wraz z odkryciami i poszerzaniem badań.

Zgodnie z obecnym stanem wiedzy cywilizacja człowieka przypada na epokę holocenu, która zaczęła się około 11 700 lat temu, po ustąpieniu ostatniego zlodowacenia. Naukowcy, obserwując świat, zaznaczają jednak, że Ziemia diametralnie zmieniła się na przestrzeni lat – przede wszystkim przez działalność człowieka.

Ze względu na to, na początku XXI wieku ukuto nowy termin – „antropocen”. To nowa epoka, w której mamy żyć. I choć zaproponowanie antropocenu jako nowej epoki geologicznej wciąż jest na etapie propozycji, to – jak zauważa ceniony serwis „New Scientist” – jego istnienie jest coraz bliższe formalnego potwierdzenia przez społeczność ekspertów. Decyzja może zapaść w tym roku. 

Czym jest antropocen?

Aktualnie żyjemy w okresie czwartorzędu i znajdującej się w nim epoce holocenu, która rozpoczęła się 11,7 tys. lat temu, kiedy lodowce zaczęły się cofać, a świat coraz szybciej zaczął się ogrzewać.

Działania człowieka w dużym stopniu przyczyniły się jednak do zmian geologicznych na Ziemi, co – zdaniem wielu naukowców – powinno zostać odnotowane w tabeli stratygraficznej – schemacie, który obrazuje przebieg historii Ziemi na podstawie następstwa różnych procesów i warstw skalnych.

Pierwszym krokiem do tego, by uznać antropocen jako nową epokę, było głosowanie międzynarodowego zespołu naukowców, nazywanych Grupą Roboczą ds. Antropocenu (ang. Anthropocene Working Group — AWG), które miało miejsce w 2016 roku. Nowa epoka nie została wówczas jednak oficjalnie wpisana do tabeli stratygraficznej. 

Czytaj więcej

Wkraczamy w nowy okres geologiczny wywołany przez ludzi

Naukowcy przekonani że należy uznać antropocen za nową epokę, są zdania, że obecnie żyjemy we własnej epoce geologicznej – wszystko za sprawą działalności człowieka, która znacznie zmieniła środowisko naturalne Ziemi.

Eksperci już w 2016 roku doszli do porozumienia i określili od kiedy trwa nowa epoka. Uznali, że tak zwany antropocen rozpoczął się w 1950 roku, kiedy odnotowano znaczny wzrost radioaktywnych odpadów, pozostałych po testach broni nuklearnej na początku zimnej wojny.

Czym właściwie jest antropocen? Antropocen jest proponowaną epoką geologiczną, charakteryzującą się znacznym wpływem człowieka na ekosystem i geologiczny system planety Ziemia. Antropocen nie jest jeszcze oficjalnie uznany za epokę geologiczną, jednak postulowany jest przez wiele środowisk naukowych. Termin zaproponowany został w 2000 roku przez Paula Crutzena, laureata Nagrody Nobla w dziedzinie chemii z 1995 roku. Jego nazwa pochodzi z języka starogreckiego od anthropos (człowiek) i kainos (nowy). Nawiązuje do wpływu człowieka na funkcjonowanie procesów przyrodniczych zachodzących w skali Ziemi. Przejawami tego mają być między innymi gwałtowna urbanizacja świata, szybkie wyczerpywanie przez człowieka paliw kopalnych gromadzonych w naturze przez setki milionów lat oraz zanieczyszczenie środowiska i emisja gazów cieplarnianych.

Za to, czy antropocen zostanie oficjalnie uznany jako odrębna epoka w sensie geologicznym, odpowiada Międzynarodowa Komisja Stratygrafii (ICS), decydująca o oficjalnym podziale w tym zakresie. Działa ona w ramach Międzynarodowej Unii Nauk Geologicznych i wyznacza tzw. tabelę stratygraficzną – schemat, który obrazuje przebieg historii Ziemi. Dotychczas środowisko naukowe nie było w stu procentach zgodne, co do tego, czy wkroczyliśmy w antropocen. Taka decyzja może jednak zapaść jeszcze w tym roku.

Pierwszy krok w tym kierunku zrobiono w październiku 2023 roku, gdy propozycja grupy roboczej zajmującej się antropocenem (AWG) została przedłożona Podkomisji ds. Stratygrafii Czwartorzędowej działającej w ramach Międzynarodowej Komisji Stratygrafii.

Kolejne etapy prac będą mieć miejsce w tym roku – propozycja musi przejść przez dwa głosowania – we wspomnianej komisji i w Międzynarodowej Unii Nauk Geologicznych. Jeśli zostanie zaakceptowana, w sierpniu 2024 roku oficjalnie dowiemy się, że żyjemy w antropocenie. Zakończy się wówczas debata, która rozpoczęła się ponad dwadzieścia lat temu i oficjalnie uznane zostanie, iż konsekwencje działalności człowieka mają taki wpływ na naszą planetę, że rzeczywiście pozostawiają geologiczny ślad na Ziemi.

Antropocen: pierwsza epoka geologiczna, na którą wpływ miała działalność człowieka

Na gruncie geologii – która zajmuje się naukową charakterystyką poszczególnych epok geologicznych – stosowanie pojęcia „antropocen” wciąż jest dyskutowane. Jak pisze „New Scientist”, jesteśmy jednak przy tym coraz bliżej jego akceptacji. Wyniki badań dostarczają bowiem coraz więcej dowodów na odrębność czasów, w których żyjemy. Międzynarodowa Komisja Stratygrafii (ICS) ma jeszcze w tym roku zająć się dowodami na to, że wkroczyliśmy w antropocen, a następnie zdecydować, czy tabela stratygraficzna powinna zostać zaktualizowana.

Na jakie dowody mówiące o tym, że powinniśmy oficjalnie uznać, iż weszliśmy w antropocen wskazują naukowcy? Między innymi na próbki z jeziora Crawford w Kanadzie. Zdaniem badaczy wskazują one bowiem, że mieliśmy zasadniczy wpływ na to, jak wygląda obecnie planeta. Ślady mają związek między innymi z próbami jądrowymi, które odbywały się po II wojnie światowej oraz ze wzrostem emisji gazów cieplarnianych.

Naukowcy z grupy roboczej zajmującej się antropocenem – bo oni dokonali tego odkrycia – wspominają także – choć dotychczas nie mówili oni o nich zbyt wiele – o dowodach z 12 drugorzędnych lokalizacji. „Obecność plutonu jest dla nas wyraźnym wskaźnikiem tego, kiedy ludzkość stała się tak dominującą siłą, że mogła pozostawić unikalny globalny 'odcisk palca’ na naszej planecie” – podkreślał w oświadczeniu prof. Andrew Cundy z University of Southampton. Innymi geologicznymi wskaźnikami działalności człowieka, które mieli odnotować badacze, są także wysokie poziomy popiołu ze spalania węgla, wysokie stężenia metali ciężkich – między innymi ołowiu, a także obecność włókien oraz fragmentów tworzyw sztucznych.

Nie wszyscy są zgodni co do odkryć dotyczących jeziora Crawford w Kanadzie. Część środowiska naukowego krytykuje badaczy, mając wiele zastrzeżeń. Wątpliwości nie dotyczą tego, czy działalność człowieka wywarła znaczący wpływ na planetę – bo dowody na to są przytłaczające. Wątpliwości budzi przede wszystkim to, kiedy właściwie rozpocząć się miała nowa epoka. 

Czytaj więcej

Globalne ocieplenie po raz pierwszy przekroczy krytyczny poziom

Wkrótce naukowcy zdecydują, czy żyjemy w antropocenie

Jednym z krytyków jest Erle Ellis, były członek podkomisji, który zrezygnował z działalności z zespole naukowców, gdyż sprzeciwiał się sposobowi zdefiniowania antropocenu przez grupę. Jak zaznaczał naukowiec, „ograniczenie antropocenu do jednej epoki zmniejsza wpływ, jaki człowiek miał na planetę przed połową XX wieku”. Podkreślał także, że istnieje wiele dowodów na to, że nasz gatunek pozostawił swój ślad na długo przed tym wydarzeniem – na przykład podczas rewolucji przemysłowej, kiedy poziom dwutlenku węgla w atmosferze zaczął rosnąć. Eksperci tacy jak Ellis są zdania, że zamiast postrzegać to jako nadejście nowej epoki, antropocen należy postrzegać jako „wydarzenie trwające”.

Członkowie podkomisji bronią się przed tego rodzaju argumentami, podkreślając, że nie można ignorować poziomu wpływu człowieka na planetę, jaki miał on od połowy XX wieku. Eksperci zaznaczają także, że nastąpiły „duże zmiany” wraz z nadejściem ery atomowej.

Tabela stratygraficzna, nad której porządkiem czuwa Międzynarodowa Komisja Stratygrafii, i która określa ramy dla kolejnych er, epok oraz okresów w historii Ziemi, się zmienia – przez lata istnienia nauk geologicznych ewoluowała ona wraz z odkryciami i poszerzaniem badań.

Zgodnie z obecnym stanem wiedzy cywilizacja człowieka przypada na epokę holocenu, która zaczęła się około 11 700 lat temu, po ustąpieniu ostatniego zlodowacenia. Naukowcy, obserwując świat, zaznaczają jednak, że Ziemia diametralnie zmieniła się na przestrzeni lat – przede wszystkim przez działalność człowieka.

Pozostało 93% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Planeta
El Niño zanika. Eksperci: to cisza przed burzą. „Rekordowy sezon huraganów”
Planeta
Dzień Ziemi 2024: świat przegrywa walkę z plastikiem. Zatrważające dane
Planeta
Groźne dla klimatu gazy wciąż przemycane do Europy. Można je kupić w internecie
Planeta
Za nami wyjątkowo ciepły marzec. W Polsce padł kolejny rekord – upał jak latem
Planeta
Zmiany klimatyczne i zanieczyszczenie plastikiem napędzają się wzajemnie