Polskie rzeki i jeziora pełne leków. Eksperci biją na alarm

Według naukowców, średnia dzienna emisja farmaceutyków z badanych oczyszczalni obsługujących ponad 200 tys. mieszkańców wyniosła 524 mg na 1 tysiąc mieszkańców. Każdego roku do rzek trafia co najmniej 40 kg substancji czynnych farmaceutyków, z czego największy udział spośród badanych substancji miały: ketoprofen, sulfametoksazol, karbamazepina i fluoksetyna. Zgodnie z oceną ryzyka ekologicznego (RQ), największe zagrożenie dla glonów, dafni i ryb stanowią fluoksetyna i loratadyna. Ibuprofen wykazał umiarkowane ryzyko, a sulfametoksazol oddziaływał głównie na glony.

– Źródłami uwalniania farmaceutyków do środowiska są ścieki komunalne i przemysłowe, odpady medyczne, rolnictwo, a także codzienne użytkowanie leków. Warto jednocześnie zauważyć, że wykorzystanie leków weterynaryjnych często przewyższa skalę stosowania ich w medycynie ludzkiej. Choć ich użycie przynosi niewątpliwe korzyści zdrowotne, konieczne jest uwzględnienie związanych z tym zagrożeń środowiskowych. Jednym z najistotniejszych problemów jest uwalnianie pozostałości farmaceutyków i ich metabolitów do środowiska. W Polsce roczna sprzedaż leków wynosi około 25000 ton, z czego większość trafia do wód powierzchniowych, gdzie nierzadko są ujęcia wody pitnej. Z tego powodu obecność farmaceutyków w wodach ma szczególne znaczenie dla jakości wody pitnej – komentuje prof. dr hab. inż. Barbara Gworek, Kierownik Zakładu Chemii Środowiska i Oceny Ryzyka w IOŚ-PIB, inicjatorka i współautorka badań.

Zanieczyszczenie wód lekami rośnie na świecie

Zanieczyszczenie wód lekarstwami stanowi rosnący problem na całym świecie. W opublikowanym w tym roku badaniu naukowcy z Uniwersytetu McGill w Montrealu i One Health Trust przeanalizowali, jaka część szacowanego rocznego spożycia 40 najczęściej stosowanych antybiotyków trafia do rzek i oceanów. Zgodnie z ich ustaleniami niemal jedna trzecia tych substancji trafia do rzek, a do oceanów, jezior i innych zbiorników – ok. 11 proc. Najsilniej zagrożone są Indie, Pakistan i kraje Azji Południowo-Wschodniej.

Warto przypomnieć, że oporność na antybiotyki stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia. Badanie opublikowane w 2022 r. na łamach czasopisma medycznego The Lancet wykazało, że jedynie w 2019 r. infekcje bakteryjne oporne na antybiotyki doprowadziły do śmierci niemal 5 milionów ludzi na świecie. Jak szacują eksperci Światowego Forum Ekonomicznego, do 2050 r. ofiar antybiotykooporności może być rocznie nawet 10 milionów. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe to jedno z 10 największych globalnych zagrożeń dla zdrowia publicznego.