Polscy kosumenci chcą zmian, a sklepy muszą reagować na nowe trendy

W ostaniej dekadzie zaszły ogromne zmiany w zakresie postaw ekologicznych konsumentów, częściowo wymuszone zmianami prawa, ale również rosnącą świadomością wynikającą choćby ze zmian klimatu. Jak wynika z badania „Postawy ekologiczne Polaków”, przygotowanego dla Banku Millennium, niemal 60 proc. badanych w ciągu ostatnich dwóch lat zmieniło swoje codzienne nawyki w trosce o przyrodę. Autorzy badania wskazują, że Polacy segregują śmieci, oszczędzają energię elektryczną, wodę i ograniczają zakupy, ale bez większego przekonania, że te działania faktycznie wpływają na poprawę stanu środowiska naturalnego.

Wynika z niego również, że 45 proc. z nas wciąż nisko ocenia wiedzę społeczeństwa na temat zmian klimatu i wpływu gospodarki na środowisko. Jeśli chodzi o deklaracje, to badani przywiązują jednak dość dużą wagę do spraw związanych z ochroną środowiska naturalnego.

Polacy chcą być bardziej eko

Połowa ankietowanych twierdzi, że zwraca uwagę na proekologiczne działania firm i instytucji, jest gotowa płacić więcej za produkty przyjazne środowisku. 76 proc. przyznaje, że segreguje śmieci. Z kolei 70 proc. badanych wyłącza niepotrzebne oświetlenie, ale już tylko 21 proc. uważa to za istotne z punktu widzenia środowiska. 64 proc. badanych wybiera energooszczędne żarówki i sprzęt AGD do domu, 63 proc. respondentów oszczędza bieżącą wodę, 54 proc. pytanych kupuje mniejsze ilości produktów spożywczych i ogranicza marnowanie jedzenia, natomiast przekonanie, że te czynności wpływają na poprawę stanu środowiska, podziela odpowiednio tylko 24 proc., 32 proc. i 18 proc. pytanych.

Jednocześnie już tylko 26 proc. decyduje się na zakup przyjaznych środowisku produktów z certyfikatami potwierdzającymi zrównoważoną produkcję lub uprawę. 19 proc. zwraca uwagę na to, czy producent lub usługodawca generuje negatywny wpływ na środowisko, a zaledwie co dziesiąty zwraca uwagę na to, czy podróżuje do krajów z problemem śmieci i zaniżonymi standardami dbania o środowisko.

Czytaj więcej

Planeta

Polacy zmęczeni zmianami klimatu? Nowy raport pokazuje zmianę nastrojów

Blisko połowa Polaków i Polek nie uważa, by stan środowiska był obecnie poważny. O ponad połowę skurczyła się grupa osób gotowa aktywnie działać dla dobra klimatu i planety – wskazuje nowy raport „Ziemianie Atakują!” przygotowany przez Agencję Lata Dwudzieste i Kantar Polska.

To Polacy po 65. roku życia są najbardziej eko. Częściej niż inne grupy wiekowe segregują śmieci, korzystają z energooszczędnych żarówek i sprzętu AGD, wyłączają zbędne oświetlenie, oszczędzają wodę, kupują mniejsze ilości produktów spożywczych i unikają wyrzucania jedzenia.

– Takie postawy w najstarszej grupie wiekowej badanych mogą wynikać z coraz większej świadomości, ale bardziej prawdopodobne jest, że wiążą się one z silniejszymi nawykami oszczędnościowymi. Na podstawie innych naszych badań i danych wiemy, że starsi ludzie są bardziej wrażliwi na wydatki – mówi Agnieszka Wolf-Wacławska, ekspertka ds. badań w departamencie jakości Banku Millennium.

Zmiany w sklepach

Z badania wynika również, że aż dla 70 proc. Polaków barierą przed bardziej ekologicznymi zakupami jest po prostu cena. Stawia to wielkie wyzwania przed sklepami, ale jednocześnie daje możliwość wyróżnienia się na tle konkurencji. – Myśląc o ograniczeniu emisji pośrednich i bezpośrednich powstałych w wyniku działalności sklepów Auchan, firma skupia się przede wszystkim na ograniczeniu wykorzystania energii dzięki energooszczędnym rozwiązaniom, wymianie sprzętu, inwestycjach w nowoczesne systemy chłodnicze oraz pozyskiwaniu energii ze źródeł odnawialnych – wyjaśnia Auchan Polska. Firma podaje, że od 2022 r. 100 proc. energii elektrycznej wykorzystywanej w Auchan pochodzi ze źródeł odnawialnych z zielonymi certyfikatami pochodzenia.

Do tego również w 2022 r. sieć rozpoczęła współpracę z firmą HELEXIA przy budowie 22 instalacji fotowoltaicznych o łącznej mocy 24,8 MW na parkingach sklepów Auchan, które pozwolą zapobiec emisji około 15 tys. ton CO2 rocznie. – W 2024 r. stawiamy sobie za cel zbudowanie miksu energetycznego, w którym produkcja własna pokryje co najmniej 15 proc. zapotrzebowania na energię elektryczną. Kolejnym krokiem w ramach budowania portfela zakupu zielonej energii będzie pokrycie około 15 proc. z farm wiatrowych, które pozwolą na lepsze zbilansowanie produkcji względem zużycia – podaje firma.

Biedronka z kolei postawiła na tworzenie kalkulatorów liczenia śladu węglowego dla dostawców marki własnej Biedronki i produktów świeżych. – To narzędzie, które liczy emisje gazów cieplarnianych, pochodzące z zakupionych materiałów i surowców, ich transportu, procesu produkcji wyrobów, w tym zużycia mediów, zagospodarowania odpadów oraz transportu produktów do magazynów – wyjaśnia firma.

Jednocześnie sieć należąca do portugalskiej grupy Jeronimo Martins stawia na inwestycje w odnawialne źródła energii. – Podpisaliśmy umowę na zakup energii elektrycznej z farm solarnych zlokalizowanych w Polsce, tzw. vPPA. Podpisaliśmy także umowę, na podstawie której do końca 2025 roku 2 tys. sklepów Biedronki zostanie wyposażonych w efektywne instalacje fotowoltaiczne (stanowi to ok. wszystkich 57 proc. sklepów). W 2023 r. zwiększyliśmy około sześciokrotnie liczbę sklepów z panelami – ze 118 do 728 – podaje firma.

Zaangażowanie w projekty odpowiedzialne społecznie to również zwiększanie efektywności energetycznej. – Prowadzimy wewnętrzny program efektywności energetycznej „Dobra energia – oszczędzanie mamy w planie”, którego celem jest zmniejszenie zużycia energii o 3 proc., uruchomiliśmy kolejny projekt Centrum Zarządzania Energią, który umożliwi dalszą optymalizację zużycia energii w sklepach, aby uniknąć nadmiarowego poboru energii – podaje Biedronka. W 2023 r. dało to zmniejszenie zużycia energii elektrycznej w sklepach średnio o 4 proc., blisko 10 tys. szkoleń e-learningowych, naprawione ponad 160 usterek w sklepach, ograniczenie całkowitego zużycia energii o 0,9 proc. pomimo wzrostu działalności o prawie 2 proc. – 203 nowe sklepy Biedronka w 2023 r. (netto 174 sklepy).

Ambitne cele klimatyczne stawia sobie również Kaufland: dąży do zerowej emisji gazów cieplarnianych netto do 2050 r. Plan zakłada redukcję emisji o 80 proc. do 2030 r. w stosunku do poziomu z 2019 r.

– Osiągnięcie zerowej emisji netto wymaga nie tylko naszych własnych działań, ale i zaangażowania dostawców, z którymi współpracujemy. Dlatego pomagamy im w ocenie śladu węglowego, umożliwiając wyznaczenie własnych celów klimatycznych. Większość emisji powstaje na wcześniejszych etapach cyklu życia produktów – podczas ich uprawy, produkcji, transportu oraz recyklingu. I to właśnie tam widzimy największy potencjał do ograniczeń – mówi Katarzyna Łosińska-Burdzy, dyrektor Pionu Corporate Affairs w Kaufland Polska.

W ramach Grupy Schwarz, do której należy również Lidl, Kaufland dąży także do znaczącej redukcji emisji w krótszej perspektywie czasowej. Do 2034 r. sieć planuje zmniejszyć o 42,4 proc. emisje związane z uprawą produktów oraz o 35 proc. te generowane w sektorze produkcyjnym i przemysłowym.

Żywność w śmieciach

To wciąż ogromny problem sektora, a z badania Federacji Polskich Banków Żywności wynika, że cztery piąte Polaków przyznaje się do marnowania żywności w domach. Wśród produktów, które najczęściej lądują w koszach, są pieczywo, wędliny, warzywa i owoce. W efekcie w polskich gospodarstwach domowych rocznie marnuje się prawie 3 mln ton żywności, choć jednocześnie aż 6,6 proc. Polaków żyje poniżej progu ubóstwa.

Wszystko to wskazuje na znaczącą skalę problemu, który ma nie tylko negatywny wpływ na domowy budżet, ale także na środowisko naturalne, przyczyniając się do marnowania zasobów i emisji gazów cieplarnianych związanych z produkcją i utylizacją żywności. Pozytywnym sygnałem jest jednak spadek deklaracji o marnowaniu żywności aż o 11 pkt proc. w porównaniu z 2023 r., a także wysoki odsetek 45 proc. respondentów deklarujących, że nie marnują żywności.

Pieczywo niezmiennie jest najczęściej wyrzucanym przez nas produktem spożywczym.

Foto: Adobestock

– Marnowanie żywności to nie tylko problem ekologiczny, ale również społeczny i ekonomiczny – mówi Beata Ciepła, prezes zarządu Federacji Polskich Banków Żywności. – Dlatego żywność, którą jako Banki Żywności ratujemy przed zmarnowaniem, ma dla nas ogromną wartość – można ją przekazać na rzecz osób potrzebujących – dodaje.

Częstotliwość marnowania żywności pozostaje na zbliżonym poziomie co w 2023 r. Niestety, największy odsetek osób deklaruje, że wyrzuca żywność do kosza parę razy w miesiącu – mówi tak 27 proc. Częste marnowanie jedzenia wynika przede wszystkim z upływu terminu przydatności do spożycia, niewłaściwego planowania posiłków, nadmiernych zakupów i niewłaściwego przechowywania żywności.

Aż u dwóch trzecich respondentów w koszu ląduje pieczywo – od lat, nieprzerwanie, jest to najczęściej marnowany produkt spożywczy w Polsce. Wynik ten nie jest zaskakujący, biorąc pod uwagę krótki okres trwałości tego produktu oraz jego powszechność w codziennej diecie. Na kolejnych miejscach znalazły się wędliny z 36 proc. wskazań, warzywa z 34 proc. oraz owoce z 30 proc., co wskazuje na to, że produkty łatwo psujące się, wymagające odpowiedniego przechowywania i szybkiej konsumpcji, są najczęściej wyrzucane.

– Traktujemy zapobieganie marnowaniu żywności jako jeden z priorytetów. Naszą misją jest nie tylko oferowanie produktów wysokiej jakości w niskich cenach, wyprodukowanych w sposób zrównoważony, ale także aktywne wdrażanie rozwiązań, które zmniejszą ilość wyrzucanego jedzenia – mówi Aleksandra Robaszkiewicz, rzeczniczka Lidl Polska. – Realizujemy szereg inicjatyw – od przecen produktów zbliżających się do końca terminu przydatności, przez edukację klientów, po współpracę z organizacjami charytatywnymi, którym przekazujemy żywność – dodaje.

Z kolei w ramach walki z marnotrawstwem Auchan wprowadził do swoich sklepów platformę Smartway – inteligentne rozwiązanie pozwalające skutecznie przeciwdziałać marnowaniu żywności dzięki optymalizacji procesu zarządzania produktami z krótką datą przydatności do spożycia.

– W każdym sklepie Auchan istnieje przestrzeń „nie marnujemy – ratujemy”, w której klienci mogą kupić pełnowartościowe produkty z krótką datą przydatności do spożycia nawet z 50 proc. rabatem. Do tych stref trafiają produkty, które będą ratowane przed zmarnowaniem z wykorzystaniem platformy Smartway – podaje firma. Sieć współpracuje z aplikacją mobilną Too Good To Go, w ramach której klienci mogą kupić paczki niespodzianki z produktami zagrożonymi zmarnowaniem.

Eko też opakowania

W tym wypadku Biedronka stawia ma ekoprojektowanie. Przygotowując nowe opakowania dla produktów marek własnych, posługuje się siedmioma zasadami, do których należą choćby redukcja masy opakowań wszędzie tam, gdzie to możliwe. Zasadą jest również eliminacja opakowań problematycznych, jak i stosowanie elementów z jednorodnych materiałów, umożliwiających przeprowadzenie selektywnej zbiórki i recykling. Firma chce zwiększyć wykorzystanie surowców odnawialnych i recyklatów oraz stara się o dostosowanie formy opakowania tak, aby produkt został zużyty w 100 proc.

– W 2023 r. zredukowaliśmy wagę tworzyw sztucznych w 166 opakowaniach produktów marki własnej, co dało nam 829 ton mniej plastiku pierwotnego wprowadzonego do otoczenia – podaje Biedronka. Wdraża także zasady gospodarki obiegu zamkniętego i jako pierwsza sieć handlowa wprowadziła projekt pełnego zamykania obiegu surowców. Zakłada on całkowite zamknięcie obiegu tektury oraz folii poprzez stworzenie systemu GOZ. – Wdrożyliśmy standard dotyczący opakowań zbiorczych, który wymaga, żeby opakowania w pełni nadawały się do recyklingu, a surowce do ich produkcji pochodziły z certyfikowanych, odpowiedzialnych źródeł – wyjaśnia firma. W efekcie ponad 90 proc. odpadów w Biedronce jest odzyskiwanych i poddawanych recyklingowi.

Także Auchan podejmuje działania na rzecz redukcji wykorzystania plastiku, przykładowo produkty z tworzyw sztucznych jednorazowego użytku zostały wycofane z oferty Auchan w 2019 r., wyprzedzając regulacje prawne. W 2023 r. ilość plastiku w opakowaniach MDD została zredukowana o ok. 300 kg w porównaniu z 2022 r. – Obecnie 78 proc. opakowań marki własnej nadaje się do recyklingu, to jest o 6 proc. więcej niż w 2023 r. – podaje Auchan.

Internet goni sklepy

Również sprzedawcy online wdrażają różnego rodzaju inicjatywy. OLX podkreśla, że ponad 25 milionów użytkowników skorzystało z platform, aby znaleźć unikalne przedmioty lub dobre okazje. Handel używanymi przedmiotami pomaga w zmniejszeniu wydobycia nowych materiałów, oszczędza wodę i energię oraz zmniejsza ilość odpadów trafiających na składowiska.

Użytkownicy OLX sprzedali ponad 9 milionów używanych pojazdów i urządzeń elektronicznych. Przykładowo zakup używanego smartfona na OLX pozwala zaoszczędzić średnio 79 euro, 36 kg materiałów, 104 g CO2 i 2 m sześc. wody. Dzięki handlowi używanymi przedmiotami użytkownicy OLX zaoszczędzili ponad 169 milionów euro i utrzymali w obiegu ponad 2,5 miliona ton materiałów.

Allegro z kolei przyspiesza dekarbonizację i zabezpiecza cenę zielonej energii na dekadę. W grudniu 2023 r. firma podpisała umowę z R.Power, jednym z największych niezależnych producentów energii w Polsce. Zgodnie z nią Allegro ma otrzymać około 220 GWh czystej energii elektrycznej z farm słonecznych w latach 2025–2035. Pomoże to firmie zmniejszyć emisję CO2 w tym okresie o prawie 150 tys. ton. Allegro chce zmniejszyć własne emisje o 38 proc. do 2035 r. w porównaniu z poziomem z 2021 r.

Firma zbudowała sieć samoobsługowych punktów Allegro One Box, co ma na celu zapewnienie klientom szerszej gamy opcji dostawy, jednocześnie zaspokajając rosnące zapotrzebowanie na szybkie i wygodne dostawy paczek przy zminimalizowaniu emisji. Maszyny są zasilane energią elektryczną pochodzącą w całości z odnawialnych źródeł energii na podstawie zakupionych gwarancji pochodzenia. Dostawa do automatów paczkowych generuje o 32 proc. niższą emisję niż dostawa do domu. Jest to możliwe głównie dzięki wydajności dostawy na ostatnim odcinku. Inicjatywa przyniosła imponujące wyniki – wzrost liczby instalacji One Box w 2023 r. wyniósł 1050 sztuk, w kolejnych latach Allegro zamierza rozszerzyć sieć o nowe lokalizacje.

Allegro we współpracy z Hop.City wprowadziło także do swoich automatów paczkowych One Box nową usługę – Swap&Go, pozwalającą na błyskawiczną wymianę baterii w elektrycznych dwukołowcach. W 2023 r. zainaugurowano działalność nacinarki do kartonów firmy Damet. Przetwarza ona kartony poużytkowe w materiały wypełniające i amortyzujące używane do ochrony paczek.