Co udało się osiągnąć dla klimatu w 2021. Polska węglowym skansenem

Eksperci Koalicji Klimatycznej podsumowują mijający rok i wskazują, czego możemy spodziewać się w 2022.

Patryk Białas, stowarzyszenie BoMiasto, ekspert Koalicji Klimatycznej ds. sprawiedliwej transformacji:

28 maja 2021 roku, po 9 miesiącach negocjacji, zawarto porozumienie rządu z liderami związkowymi w sprawie zakończenia wydobycia węgla w Polsce. Od początku zgłaszaliśmy, że porozumienie niewiele ma wspólnego ze sprawiedliwą transformacją. Po pierwsze, zakończenie w 2049 roku wydobycia węgla w Polsce nie jest transformacją energetyczną, jakiej oczekuje Europa i sprawia, że Polska stanie się węglowym skansenem Europy. Po drugie, negocjacje części rządu z częścią liderów związków górniczych sprawiły, że pozostałe grupy społeczne (samorządy lokalne, energetycy, inne branże) zostały wykluczone z tego procesu. Po kilku miesiącach zwodzenia górników okazało się, że sytuacja ekonomiczna PGG jest fatalna i nie zanosi się na zgodę Komisji Europejskiej na pomoc publiczną dla polskich kopalni. Potwierdza to tezę, że rząd nie ma planu sprawiedliwej transformacji polskiego sektora paliwowo-energetycznego.

Kolejnym ważnym momentem było opracowanie kolejnych wersji Terytorialnych Planów Sprawiedliwej Transformacji. Prowadzone przez marszałków województw procesy były znacznie bardziej przejrzyste i włączające niż porozumienie o zakończeniu wydobycia węgla w Polsce. Niestety, okazało się, że z powodu wydanych przez Ministra Klimatu koncesji na wydobycie węgla w Mysłowicach, ponad 2 mld euro z Funduszu Sprawiedliwej Transformacji dla województwa śląskiego są poważnie zagrożone. Mija pół roku, a samorządy lokalne i mieszkańcy regionów węglowych w dalszym ciągu nie wiedzą, kto, kiedy i na jakiej podstawie będzie dzielił pieniądze na sprawiedliwą transformację regionów węglowych.

W końcu, niezwykle ważnym wydarzeniem dla procesu transformacji polskiej energetyki były konkluzje Szczytu Klimatycznego w Glasgow. Po raz pierwszy w historii negocjacji klimatycznych, zapisano w dokumencie końcowym COP, że węgiel jest kluczowym źródłem kryzysu klimatycznego. W pkt. 20 dokumentu wezwano do przyspieszenia rozwoju, wdrażania i upowszechniania technologii oraz przyjęcia strategii politycznych, które „przyspieszą przejście na niskoemisyjne systemy energetyczne”. Dostrzeżono również potrzebę przyspieszenia działań na rzecz „stopniowego zmniejszania energii z węgla i stopniowego wycofywania nieefektywnych subsydiów do paliw kopalnych”. Podpisując Pakt Klimatyczny z Glasgow, Unia Europejska, a co za tym idzie także Polska, zostały wezwane do działania.

Ostatnie decyzje URE o drastycznych podwyżkach cen energii pokazują, że jedynym rozwiązaniem dla polskiej gospodarki jest szybka sprawiedliwa transformacja energetyczna. Mam wielką nadzieję, że w 2022 roku nastąpi poważna rewizja polityki klimatyczno-energetycznej Polski, przyspieszenie działań na rzecz neutralności klimatycznej i odejścia od węgla w polskiej energetyce w 2030 roku. Potrzebujemy nowelizacji przepisów i strategii umożliwiających sprawiedliwą transformację polskiej energetyki. Szansą dla Polek i Polaków jest przyspieszenie rozwoju energetyki obywatelskiej, energetyki prosumenckiej i rozproszonej, lądowej i morskiej energetyki wiatrowej oraz polskiego ciepłownictwa.

***

Marcin Kowalczyk z WWF Polska, ekspert Koalicji Klimatycznej:

Na arenie europejskiej należy zwrócić uwagę na dwie kwestie.

Pierwszą z nich jest przedstawienie w lipcu przez Komisję Europejską pakietu "Fit For 55" - zestawu dokumentów legislacyjnych wdrażających unijny cel redukcyjny na rok 2030. Oczywiście same dokumenty muszą zostać jeszcze uzgodnione pomiędzy państwami członkowskimi, co nastąpi do połowy roku 2023. Sam cel redukcji emisji o 55% nie jest wprawdzie wystarczający - do utrzymania wzrostu temperatury w zakresie wskazanym w porozumieniu paryskim potrzebna jest redukcja emisji w państwach OECD o 65% - ale szczegółowe regulacje mogą zostać tak zmienione w wyniku negocjacji, że cel redukcyjny zostanie wykonany z nawiązką.

Drugim istotnym wydarzeniem jest znaczący wzrost cen uprawnień do emisji w ramach europejskiego systemu handlu emisjami - ETS. Będzie to miało istotne znaczenie w nadchodzących miesiącach i latach jako istotny bodziec ekonomiczny do rezygnacji z paliw kopalnych w energetyce i przemyśle - zakładając, że nie nastąpi zwycięstwo krótkookresowej polityki nad gospodarką.