Obieg zamknięty ma wielki potencjał, ale sporo do zrobienia

Prawie połowa przedsiębiorstw w Polsce nie ma priorytetów związanych z gospodarowaniem odpadami lub ich nie zna.

Publikacja: 27.07.2023 12:41

Obieg zamknięty ma wielki potencjał, ale sporo do zrobienia

Foto: Adobe Stock

Polskie przedsiębiorstwa można podzielić po połowie na te, które znają i rozumieją pojęcie GOZ, oraz te, które takiej wiedzy nie mają. Takie wnioski płyną z raportu "Potencjał gospodarki obiegu zamkniętego. Wykorzystanie surowców wtórnych przez przedsiębiorstwa produkcyjne". autorstwa dr hab. Eweliny Szczech-Pietkiewicz prof. SGH oraz dr Katarzyny Dębskiej z Polityki Insight.

Przedsiębiorcy najczęściej utożsamiają gospodarkę obiegu zamkniętego z ponownym wykorzystaniem surowców, produktów lub odpadów. Odpowiedzi takich udzielali pytani o własne skojarzenia z GOZ. Niemniej skonfrontowani z katalogiem możliwych elementów w łańcuchu wartości potrafili wskazać na inne – poza samym procesem wytwarzania produktu – etapy procesu, np. projektowanie i dystrybucję. Pozwala to sądzić, że sprowadzanie GOZ jedynie do ponownego wykorzystania odpadów jest wynikiem braku informacji (lub edukacji) i wymaga zmiany sposobu myślenia o procesie produkcji.

Gospodarka obiegu zamkniętego nie stanowi istotnego elementu analizy rynku dla polskich przedsiębiorców i nie jest postrzegana przez nich jako źródło przewagi konkurencyjnej. Świadczą o tym odpowiedzi na pytanie o przykłady firm, które mogą służyć za wzór do naśladowania w zakresie rozwiązań cyrkularnych – tylko jedna trzecia respondentów uważa, że takie firmy istnieją, a jeszcze rzadziej przedsiębiorcy potrafili je nazwać.

Prawie połowa przedsiębiorstw w Polsce nie ma priorytetów związanych z gospodarowaniem odpadami lub ich nie zna. Paradoksalnie cele związane z gospodarką odpadami (co jest i tak jedynie niewielkim elementem całej koncepcji obiegu zamkniętego) nie znajdują się wśród ich strategicznych założeń działalności biznesowej. Brak świadomości korzyści, jakie generuje GOZ, jest więc duży.

Połowa przedsiębiorstw wykorzystuje surowce wtórne w procesie produkcji, choć ponad trzy czwarte firm wytwarza odpady nadające się do recyklingu. To oznacza, że inwestycja we wzrost wiedzy firm na temat stosowania praktyk cyrkularnych w łańcuchu wartości może przynieść wymierne korzyści dla przejścia na GOZ.

Powody niskiego wykorzystania rozwiązań gospodarki obiegu zamkniętego w sektorze produkcyjnym – według wskazań przedsiębiorców – to głównie spodziewana kosztochłonność wprowadzanych zmian i brak wiedzy na temat możliwości ich finansowania. Przedsiębiorcy przewidują też wysoki stopień skomplikowania procesu zmiany działań produkcyjnych na charakterystyczne dla obiegu zamkniętego. Niemniej na duży potencjał dla rozwoju koncepcji GOZ w działalności przedsiębiorstw wskazuje wysoki odsetek przedsiębiorstw postrzegających praktyki cyrkularne jako generujące korzyści finansowe. Można zatem wnioskować, że przy odpowiednim wsparciu informacyjnym i organizacyjnym przedsiębiorcy będą skłonni wybierać modele biznesowe wspierające obieg zamknięty.

Raport formułuje też kierunki działań, dzięki którym potencjał implementacji rozwiązań wydaje się największy.

Autorzy dokumentu wskazują na określenie korzyści w pełnym łańcuchu wartości: wdrażanie koncepcji gospodarki obiegu zamkniętego w przedsiębiorstwie dotyczyć powinno pełnego łańcucha wartości firmy, tj. nie tylko procesu produkcji, ale też zaopatrzenia, pakowania, dystrybucji, sprzedaży, aż do wykorzystania produktu lub usługi przez konsumentów.

Ważna jest też edukacja na temat tych korzyści: istotne jest komunikowanie przedsiębiorcom, że praktyki cyrkularne mogą tworzyć wartość ekonomiczną poprzez obniżanie kosztów produkcji, zwiększanie efektywności wykorzystania zasobów i promowanie innowacji. Recykling, przeróbka i zmiana przeznaczenia materiałów i produktów może prowadzić do oszczędności kosztów, nowych możliwości biznesowych i tworzenia miejsc pracy.

Kolejną rekomendacją jest promowanie wykorzystania innych niż recykling strategii R: zgodnie z wynikami badania Circularity Gap Report Poland regeneracja i przerabianie produktów nie stanowią jeszcze dużego rynku w Polsce, a szczególnie w branży motoryzacyjnej strategie te mają ogromny potencjał. Ponadto polscy konsumenci już teraz wykazują zainteresowanie dobrami o obiegu zamkniętym. Do wysokiego poziomu potencjału przyczynia się fakt, że obecnie poziom odpadów związanych z elektroniką, sprzętem AGD i meblami w Polsce należy do najwyższych w UE. Wdrożenie innych niż sam recykling strategii R może zmniejszyć ślad materiałowy polskiej gospodarki o 4,8 proc., a ślad węglowy o 1,3 proc.

Zdaniem autorów raportu istotne jest też wykorzystanie potencjału wynikającego z luki GOZ w produkcji: Polska jest znaczącym ośrodkiem produkcyjnym artykułów motoryzacyjnych, wyrobów metalowych oraz maszyn i urządzeń. Odpady produkcyjne mają w Polsce znacznie większy udział w ogólnej ilości odpadów niż średnia UE. Aby wykorzystać potencjał leżący w branżach produkcyjnych, warto stosować zasobooszczędne metody produkcji przemysłowej, ograniczać wykorzystanie zasobów pierwotnych, ograniczać straty w produkcji i ponowne wykorzystywać odpady z produkcji.

Kolejne rekomendacje to:

- Promowanie wdrożenia GOZ jako sposobu na zapewnianie bezpieczeństwa zasobów w przedsiębiorstwie

- Informowanie, że warto kryteria GOZ brać pod uwagę, analizując rynek, w szczególności działania konkurencji

- Odniesienie koncepcji GOZ i działań z zakresu zamykania obiegu w przedsiębiorstwie do nowego paradygmatu raportowania, tj. ESG

W opinii autorów raportu zastosowanie takiego katalogu działań w aktywności gospodarczej daje szanse na wykorzystanie pełnego potencjału przedsiębiorstwa – nie tylko uniknięcie kosztów związanych z przekształceniem swojego łańcucha wartości w model cyrkularny, ale przede wszystkich uzyskanie korzyści z takiego modelu biznesowego.

Recykling
Producenci plastiku kłamią w sprawie zalet recyklingu? Oskarżenia w raporcie
Recykling
Niemal połowa Polaków źle segreguje śmieci. Fatalny wynik generacji Z
Recykling
Bioplastik, który rozkłada się w 40 godzin. Przełom w recyklingu
Materiał Promocyjny
Dlaczego warto mieć AI w telewizorze
Recykling
Świadomy Polak chętnie segreguje odpady