Najwyższa Izba Kontroli w raporcie „Funkcjonowanie systemu gospodarki Odpadami komunalnymi i poużytkowymi oraz transgraniczne przemieszczanie odpadów” przedstawiła swoje wnioski na temat polskiej gospodarki odpadami.
Kontrola, której efektem jest raport, objęła między innymi Ministerstwo Klimatu i Środowiska oraz Ministerstwo Infrastruktury, Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, osiem urzędów marszałkowskich, 24 urzędy gmin i kilkanaście spółek komunalnych. Dotyczyła ona okresu od 1 stycznia 2016 roku do 26 stycznia 2021 roku.
Wnioski, które przedstawiła Najwyższa Izba Kontroli w raporcie, nie są niestety zbyt optymistyczne. „System gospodarki odpadami poużytkowymi, opakowaniowymi, komunalnymi oraz transgraniczne przemieszczanie odpadów nie funkcjonowały prawidłowo. Nie stworzono niezbędnych warunków do monitorowania rynku odpadów i właściwego nimi zarządzania – czytamy.
Jak podkreślono w raporcie, choć termin upłynął 5 lipca 2020 roku, Polska nie transponowała w pełni pakietu odpadowego. Analitycy NIK są zdania, że zmniejsza to szanse na przygotowanie niezbędnej infrastruktury dla osiągnięcia celów i naraża nasz kraj na kary finansowe nakładane przez Unię Europejską.
W raporcie zwrócono także uwagę, że w Polsce nie stworzono skutecznych narzędzi, które pomogłyby monitorować rynek odpadów. Nie sprawowano nad nim także właściwego nadzoru – oceniono.
“Jednocześnie podmioty gospodarujące odpadami nieprawidłowo je klasyfikowały, prowadziły ewidencję i sprawozdawczość o odpadach niezgodnie ze stanem faktycznym, a organy administracji publicznej nierzetelnie weryfikowały sprawozdania przekazywane im przez te podmioty, nie dysponowały więc rzetelnymi informacjami o stanie faktycznym” – czytamy w raporcie „Funkcjonowanie systemu gospodarki Odpadami komunalnymi i poużytkowymi oraz transgraniczne przemieszczanie odpadów”.
Czytaj więcej
Polska jest spóźniona we wdrażaniu dyrektyw UE dotyczących odpadów. Uczestnicy rynku apelują o harmonogram działań, tak by mogli się przygotować i zaplanować inwestycje. Resort klimatu zapewnia, że prace są w toku.
Szara strefa w gospodarce odpadami ma się dobrze
Jak oceniła Najwyższa Izba Kontroli, w Polsce w dalszym ciągu funkcjonowała szara strefa. Świadczyć mają o tym między innymi stwierdzone w wyniku kontroli przypadki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego w punktach skupu złomu. Jak podkreślono, “gospodarujący odpadami nie dotrzymywali ustaleń decyzji na gospodarowanie odpadami, a także przetwarzano odpady bez wymaganych decyzji”. „Niezgodnie z przepisami magazynowano i przetwarzano odpady” – dodano.
Według raportu, w przypadku 69,2 proc. spółek komunalnych, które prowadzą punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych, stwierdzono nieprawidłowości w funkcjonowaniu tych punktów. W 50 proc. spółek nieprawidłowości te dotyczyły odbioru odpadów. „Ograniczone możliwości przetworzenia odpadów komunalnych przyczyniły się u większości podmiotów odbierających odpady do wzrostu kosztów, nawet o 256,3 proc.” – czytamy.
Ministerstwie Klimatu za mało analizuje
Zdaniem NIK, choć w Ministerstwie Klimatu prowadzone były prac legislacyjne, to nie dokonano pełnej transpozycji pakietu odpadowego. Przypomniano także, że jej termin upłynął 5 lipca 2020 roku.
“Ponadto w Ministerstwie, które jest właściwe dla przygotowywania aktów prawnych i dokumentów strategicznych w zakresie gospodarki odpadami, nie prowadzono analiz dotyczących możliwości przetwarzania w procesach recyklingu na terenie kraju poszczególnych rodzajów odpadów poużytkowych i opakowaniowych” – oceniają analitycy NIK. Jak dodają w raporcie, zaniechano też realizacji programu pilotażowego w zakresie gospodarki o obiegu zamkniętym, którego efekty mogłyby posłużyć w opracowaniu rozwiązań prawnych w przedmiotowym zakresie.
Inspektorzy NIK zauważyli ponadto, że „minister, mimo że przygotował dwa projekty ustaw, to dla żadnej z nich nie przeprowadził analizy ex-post przepisów”. „Tym samym nie zweryfikowano, czy osiągnięto oczekiwane efekty wskazane w ocenach skutków regulacji (dalej: OSR) opracowanych do projektów ustaw” – zaznaczono.
Czytaj więcej
Z pozoru mogłoby się wydawać, że w obliczu wszystkich dzisiejszych problemów Europy gospodarka odpadami schodzi na drugi plan. Ale nie, Bruksela wręcz przyspiesza tempo zmian, co oznacza, że Polska będzie musiała przyspieszyć jeszcze bardziej.
Baza informatyczna nie pomaga, lecz utrudnia?
W opinii NIK, struktura informatyczna, która utworzona została przez resort klimatu na potrzeby gromadzenia i weryfikacji danych z zakresu gospodarki odpadami, „nie ma kluczowych dla użytkownika funkcjonalności”. “I tym samym utrudniała, a nawet uniemożliwiała organom administracji publicznej prowadzenie skutecznego monitorowania stanu gospodarki odpadami, a także składania rzetelnych sprawozdań z realizacji celów określonych w ustawach. Brak było kompletnej informacji o podmiotach realizujących zadania wynikające z poszczególnych ustaw” – czytamy.
Jak piszą w raporcie analitycy, „narzędziem informatycznym dla monitorowania rynku odpadów docelowo miała stać się Baza danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami”. “Formalnie uruchomiono jedynie 1 jej integralny element, tj. rejestr, który funkcjonował wadliwie. Na funkcjonowanie rejestru negatywnie wpływały liczne awarie” – podkreślono.
NIK ocenia, że ze względu na brak funkcjonalności Bazy, sporządzane przez Głównego Inspektora raporty dotyczące funkcjonowania gospodarki bateriami i akumulatorami oraz zużytym sprzętem elektrycznym i elektronicznym nie mogły zawierać wiarygodnych danych.
