Zmiany klimatu zagrożeniem dla bezpieczeństwa narodowego. Eksperci ostrzegają

Autorzy nowego raportu Koalicji Klimatycznej alarmują, że spowodowane przez człowieka zmiany klimatu zagrażają bezpieczeństwu narodowemu państw. Eksperci ostrzegają, że opóźnianie działań klimatycznych oraz dezinformacja klimatyczna szkodą m.in. bezpieczeństwu energetycznemu kraju.

Publikacja: 12.06.2025 05:00

Polscy żołnierze na granicy polsko-białoruskiej.

Foto: Artur Reszko PAP

Aleksandra Bełdowicz

Nie ma wątpliwości, że kryzys klimatyczny jest rzeczywistym zagrożeniem i dzieje się na naszych oczach. Również Polska doświadcza jego konsekwencji, w postaci m.in. ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak susze, pożary, powodzie czy coraz częstsze i bardziej dotkliwe fale upałów.

Postępujące zmiany klimatu zagrażają zdrowiu obywateli – narażonych na przykład na choroby przenoszone przez kleszcze oraz zarażenie wirusami, które wcześniej w Polsce nie występowały. Są też odczuwalne przez polską gospodarkę – jak wynika z danych przytoczonych w raporcie, w latach 2001-2019 ekstremalne zjawiska pogodowe doprowadziły do strat bezpośrednich sięgających ok. 6 mld złotych rocznie. Według prognoz Polskiej Izby Ubezpieczeń mogą one również wpłynąć na PKB, który do 2050 roku może spaść o 3-10 procent.

Jak zmiany klimatu wpływają na bezpieczeństwo państwa?

Jak podkreślają autorzy raportu, zmiana klimatu wpływa na każdy aspekt funkcjonowania państwa oraz społeczeństwa i powinna zostać uznana za proces zagrażający bezpieczeństwu narodowemu.

– Bezpieczeństwo państwa zależy od tego, czy jego służby są w stanie odpowiednio wcześnie zidentyfikować zagrożenia, jakie przed nim stoją i adekwatnie do nich podjąć działania zapobiegawcze i zwiększające odporność na ryzyko negatywnych oddziaływań – tłumaczy prof. SGGW Zbigniew Karaczun, ekspert Koalicji Klimatycznej i współautor raportu.

Czytaj więcej

„Im więcej osób przyłączy się do inicjatywy, tym większa puszcza powstanie” – podkreślają inicjatorz

Lasy

Polacy chcą wykupić lasy i stworzyć własną puszczę. „Las na pokolenia”

Projekt Połączona Puszcza Polska zakłada utworzenie możliwie największego, spójnego obszaru lasów...

Zdaniem prof. Karaczuna, Polska jest szczególnie narażona na skutki pogłębiającego się kryzysu klimatycznego. – Przygotowany przez grono wybitnych specjalistów raport Koalicji Klimatycznej na temat wpływu zmiany klimatu na bezpieczeństwo narodowe Polski jednoznacznie wskazuje, że Polska jest niemal zupełnie bezbronna wobec negatywnych oddziaływań powodowanych przez zmianę klimatu z powodu ich wieloletniego lekceważenia. Nie mamy służb zapobiegających dezinformacji klimatycznej, jesteśmy słabo przygotowani na skutki katastrof naturalnych czy zagrożenia zdrowotne wywołane zmianą klimatu, nie podejmujemy działań, aby zapobiec utracie bezpieczeństwa żywnościowego. Mamy nadzieję, że raport stanie się dla polskich władz dzwonkiem alarmowym i obudzi ich z letargu – dodaje prof. Karaczun.

W raporcie czytamy między innymi o działaniach dezinformacyjnych prowadzonych w ostatnich latach przez Rosję, o których poinformowali autorzy Raportu Zespołu ds. Dezinformacji Komisji ds. badania wpływów rosyjskich i białoruskich na bezpieczeństwo wewnętrzne i interesy Rzeczypospolitej Polskiej w latach 2004-2024. Ich wpływ był silniejszy m.in. przez to, że krajowa Strategia Bezpieczeństwa Narodowego nie uwzględniała kwestii klimatycznych.

Kwestie klimatyczne stały się istotnym elementem wojny hybrydowej, a Rosja przy ich pomocy konsekwentnie stara się osłabiać zaufanie społeczeństwa do władz. W efekcie to prowadzi do destabilizacji państwa i osłabiania jego pozycji na arenie międzynarodowej.

Dezinformacja klimatyczna: element wojny hybrydowej

Zagrożenia płynące z takich działań zostały dostrzeżone przez NATO, a ministrowie spraw zagranicznych krajów należących do Sojuszu w 2021 roku zatwierdzili Agendę Sojuszu w sprawie zmian klimatu i bezpieczeństwa. Jej celem jest zwiększenie świadomości członków NATO i sojuszników na temat wpływu zmiany klimatu na bezpieczeństwo, a także opracowanie środków adaptacyjnych i łagodzących wpływ tego procesu na bezpieczeństwa personelu wojskowego oraz efektywność operacyjną Sojuszu.

– Zjawisko dezinformacji klimatycznej nie jest marginalnym problemem, lecz strategicznym zagrożeniem dla państwowego bezpieczeństwa, szczególnie w kontekście rosnącej polaryzacji społecznej. Manipulowanie informacjami i danymi o kryzysie klimatycznym, przede wszystkim w mediach społecznościowych, znacząco wpływa na spowolnienie wdrażania polityk ograniczających emisje i wspierających dostosowanie do skutków zmiany klimatu – wyjaśnia współautorka raportu Anna Siewiorek, Senior Campaign Lead w Fundacji Climate&Strategy.

Autorzy raportu, poza wskazaniem problemów, załączają szereg rekomendacji dotyczących funkcjonowania państwa i jego instytucji w kontekście zmian klimatycznych, zwalczania dezinformacji klimatycznej oraz wzmocnienia bezpieczeństwa zdrowotnego, energetycznego, żywnościowego, przemysłowego, transportowego i środowiskowego.

– Jako Koalicja Klimatyczna zajęliśmy się oceną wpływu zmiany klimatu na bezpieczeństwo narodowe, ponieważ jest to aspekt zbyt często pomijany w debacie publicznej toczącej się wokół przyjmowania i wdrażania polityk klimatycznych. Jest wiele działań, które możemy i musimy podjąć, by zwiększyć naszą odporność. Niektóre są proste, jak zwiększenie ilości zieleni w mieście, ochrona i rozwój błękitno-zielonej infrastruktury, by zapewnić sobie ochłodę w upały i lepsze zagospodarowanie wody z ulewnych deszczy. Inne są bardziej złożone, jak przygotowanie sektora ochrony zdrowia - zapewnienie lekarzom szkolenia w zakresie nowych chorób, czy szpitalom chłodzenia w czasie upałów. Najlepsze są działania jednocześnie łagodzące nasz wpływ na klimat i dostosowujące gospodarkę do już zachodzących zmian, takie jak poprawa efektywności energetycznej budynków czy rozwój kolei. Mamy już potrzebne rozwiązania. Wystarczy przestać chować głowy w piasek i zabrać się do pracy – mówi Urszula Stefanowicz z Polskiego Klubu Ekologicznego Okręg Mazowiecki, ekspertka Koalicji Klimatycznej.