Upały w Europie „zawdzięczamy” gigantom paliwowym. Na liście firmy z Polski

Autorzy badania opublikowanego na łamach czasopisma „Nature” wskazują na związek działalności gigantów paliwowych z pogłębiającym się kryzysem klimatycznym. Naukowcy uwzględnili konsekwencje działalności ponad 100 największych producentów paliw kopalnych, takich jak ExxonMobil, BP, Saudi Aramco i Shell, którzy, według szacunków, odpowiadają za ok. 60 proc. emisji CO2 spowodowanych działalnością człowieka w latach 1850–2023. Przeanalizowano także 213 fal upałów z lat 2000–2023, wynikiem analizy był wniosek, że wspomniane fale były średnio o 1,7 stopnia Celsjusza cieplejsze z powodu antropogenicznych zmian klimatu, a połowa tego wzrostu wynikała z emisji pochodzących z głównych źródeł emisji dwutlenku węgla.

Kto odpowiada za rekordowe fale upałów? Nowe badanie wskazuje winnych

Zdaniem autorów badania, emisje generowane przez każdą z 14 wielkich firm, takich jak Saudi Aramco, Gazprom, ExxonMobil, Chevron, BP i Shell, były na tyle duże, że mogły doprowadzić do wystąpienia ponad 50 fal upałów – na 213 przebadanych. Zauważono też, że w drugiej dekadzie XXI wieku wystąpienie fal upałów było bardziej prawdopodobne niż na początku lat 2000, co stanowi efekt zmian klimatu, wywołanych działalnością człowieka.

„Wkład poszczególnych koncernów jest na tyle duży że, w zależności od firmy, mógł doprowadzić do wystąpienia od 16 do 53 fal upałów, które byłyby niemal niemożliwe w erze przedindustrialnej” – piszą autorzy badania w swoim artykule w „Nature”.

Dr Rupert Stuart-Smith, zastępca dyrektora programu Oxford Sustainable Law na Uniwersytecie Oksfordzkim podkreśla, że badanie, którego wyniki opublikowano w „Nature” może stanowić podstawę do pociągnięcia największych emitentów do odpowiedzialności za ich działania.

Czytaj więcej

Planeta

Pożary lasów w Europie. Eksperci: Padł historyczny rekord

Ekstremalne zjawiska takie jak susze, powodzie czy pożary w Europie spowodowały straty przekracza...

 – Emisje gazów cieplarnianych powodują szkody związane ze zmianami klimatu, a niniejsze badanie pokazuje, że emisje poszczególnych przedsiębiorstw przyczyniły się do nasilenia setek fal upałów na całym świecie. W związku z rosnącą liczbą pozwów mających na celu pociągnięcie przedsiębiorstw do odpowiedzialności za wpływ na zmiany klimatu, badania takie jak to stanowią podstawę do podejmowania świadomych wyroków sądowych. Dzięki jaśniejszym dowodom naukowym na temat wpływu emisji przedsiębiorstw, narażenie firm na ryzyko prawne stale rośnie – twierdzi naukowiec.

Dr Friederike Otto, profesor nauk o klimacie w Centrum Polityki Środowiskowej Imperial College London przypomina, że ustalenia płynące z badania nie ukazują pełnej skali szkód wyrządzanych przez firmy z sektora paliw kopalnych. – Badanie koncentrowało się na falach upałów, ale wiele z nich pozostaje niezgłoszonych. EM-DAT, baza danych wykorzystywana przez autorów do identyfikacji zdarzeń tego typu, obejmuje jedynie niewielki ułamek fal upałów występujących na świecie i ich skutków – wyjaśnia Dr Friederike Otto. – W rezultacie wyniki badania prawdopodobnie nie uwzględniają rzeczywistej skali tych zjawisk, a konsekwencje tego typu wydarzeń są prawdopodobnie znacznie poważniejsze – mówi Dr Friederike Otto.

Autorzy badania odwołują się między innymi do zestawienia Carbon Majors, które analizuje emisje 180 największych firm na świecie zajmujących się wydobyciem i eksploatacją paliw kopalnych, a także produkcją cementu. Na tej liście są także polskie spółki – Bogdanka, Orlen, PGE czy Polska Grupa Górnicza. Zgodnie z założeniem autorów badania, dane dotyczące emisji zawarte na liście Carbon Majors pozwalają także firmom z Polski przypisać odpowiedzialność za występowanie fal rekordowych upałów.

Wpływ fal upałów na zdrowie: dane WHO

Warto przypomnieć, że w lipcu 2025 roku Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości  wydał orzeczenie, w którym stwierdził, że kraje oraz firmy mogą zostać pociągnięte do odpowiedzialności za skutki zmian klimatu, jeśli ich działania są niezgodne z prawem międzynarodowym, a ludzie cierpiący z powodu tych zmian mogą się domagać odszkodowań.

Jak wynika z danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), w latach 2000–2019 ok. pół miliona osób rocznie umierało w wyniku upałów, a część tych zgonów była spowodowana falami upałów, do których doprowadziły zmiany klimatu.