Zmiany klimatu według Billa Gatesa. Strategiczny zwrot czy kaprys miliardera?

Nie da się zrobić rebootu planety, jeśli zawiesi jak system operacyjny – takim kąśliwym bon motem, nawiązującym zarówno do branży IT, jak i kiepskiej opinii, jaką wśród informatyków cieszył się Microsoft, skomentował „memorandum” Billa Gatesa Michael E. Mann, dyrektor studiów poświęconych nauce, zrównoważonemu światu i mediom na University of Pennsylvania. Jeffrey Sachs – ekonomista z Uniwersytetu Columbia, przed laty znany z udzielania rad rządom, a obecnie koncentrujący się na zrównoważonym rozwoju – nie silił się na żarty. „Bezcelowe, niejasne, nieprzydatne, wprowadzające zamieszanie” – tymi epitetami podsumował przemyślenia Gatesa.

Inni eksperci, których media – przede wszystkim amerykańskie – zaczęły odpytywać na temat stanowiska wobec przemyśleń Gatesa, zajmowali zwykle mniej radykalne stanowisko, dostrzegając w argumentach Gatesa zarówno tezy, które nie budzą wielkich kontrowersji (jak konieczność wsparcia krajów i społeczności najbardziej cierpiących z powodu konsekwencji zmian klimatycznych), jak i takie, które budzą wątpliwości (poszukiwanie rozwiązania problemu niemal wyłącznie w nowych technologiach). Niewątpliwie zapiski twórcy koncernu Microsoft pozostawiają wiele miejsca na ważenie „za” i „przeciw”, bo sama zwięzła formuła „memorandum” zmusza do uproszczeń.

Problem jak wiele innych

Trzy trudne prawdy o klimacie – zatytułował swój esej Gates. Koncentruje się w nim na stosunkowo prostym toku rozumowania: zmiany klimatu zachodzą, choć ludzkość zrobiła w walce z nimi już wiele postępów i nie powinna rezygnować ze zmierzania do zeroemisyjności. Ale nie może się to odbywać kosztem wydatków na ochronę zdrowia i rozwój, które pozwalają ludziom budować odporność na zmiany klimatyczne. I to takie wydatki oraz programy zmierzające do poprawy ludzkiego losu, a zwłaszcza ochrony zdrowia i rolnictwa w krajach rozwijających się, powinny się znaleźć w centrum strategii klimatycznych. Podobnym priorytetem powinno być ścięcie do zera Green Premium (to termin, który wymyślił sam Gates, oznaczający „dopłatę”, jakiej musimy dokonać, aby korzystać z produktów powstających przy pomocy zielonych, bezemisyjnych technologii).

Czytaj więcej

Klimat i ludzie

Porażka europejskiego koncernu paliwowego Sąd: klientów wprowadzano w błąd

To może być przełom w walce z greenwashingiem w branży paliwowej. Czy sprawa koncernu TotalEnergi...

– W ciągu kilku dekad katastrofalne zmiany klimatu zdziesiątkują cywilizację – zaczyna miliarder, podkreślając, że taka apokaliptyczna przepowiednia zdominowała dyskurs na temat zmian klimatu i skłoniła decydentów do koncentrowania się na „krótkoterminowych celach”, jak redukcja emisji. – Tymczasem naszym najważniejszym celem powinno być zapobieganie cierpieniu, zwłaszcza tych w najtrudniejszych warunkach, którzy żyją w najbiedniejszych krajach świata. (...) Przy czym to powinno być jasne: zmiany klimatu to bardzo poważny problem. Musi być rozwiązany, podobnie jak inne problemy, malaria czy niedożywienie (…) Krótko mówiąc, zmiany klimatu, choroby i ubóstwo są wielkimi problemami. I powinniśmy mierzyć się z nimi proporcjonalnie do tego, jak wielkie cierpienie wywołują – dodaje Gates.

Drugi wyraźnie zaznaczony aspekt rozważań Gatesa to rola technologii. Te, które dotychczas weszły do użycia, jak odnawialne źródła energii, problemu nie rozwiązały: emisje rosną, jak rosły, i rosnąć będą – w ślad za nieuniknionym wzrostem zapotrzebowania na energię. – Nie mamy narzędzi, których potrzebujemy, by zaspokoić popyt na energię bez wzrostu emisji – pisze miliarder. Jak jednak podkreśla, gdybyśmy skupili się na inwestycjach i stosownej polityce, w ciągu dekady będziemy mieć jednak gotowe zeromisyjne technologie „gotowe do skalowania”. – Wraz z narzędziami, które już mamy, do połowy stulecia emisje będą niższe, a luka między biednymi i bogatymi krajami – znacznie zredukowana – kwituje Gates.

Ten technooptymizm wynika m.in. z efektów, jakie nowe technologie dowiozły już dziś. – Dekadę temu Międzynarodowa Agencja Energii przewidywała, że do 2040 r. świat będzie emitować 50 mld ton CO2 rocznie. Dziś jej prognozy przewidują 30 mld ton, a w 2050 r. nawet mniej – dowodzi Gates. – Ten postęp stał się możliwy dzięki temu, że Green Premium – różnica kosztowa między robieniem czegoś w sposób czysty lub brudny – osiągnęła zero lub stała się nawet negatywna dla solarnych i wiatrowych źródeł energii, jej magazynowania, samochodów elektrycznych – przekonuje.

Półprawdy i półśrodki

To, czego w rozważaniach Gatesa brakuje i co najchętniej wytykają mu krytycy, to przede wszystkim wypaczanie dyskursu o zmianach klimatycznych. Już sam początek eseju jeży naukowcom włos na głowie, gdyż żadna prognoza nie zakłada jakiejś planetarnej zagłady za kilkadziesiąt lat: chodzi raczej o stopniową degenerację ekosystemów. Owszem, ona osiągnie pewien poziom, w którym część zmian będzie nieodwracalna, zniknie część tych organizmów i gatunków, których nie chronią nowe i wyrafinowane technologie. Ale ludzkość będzie trwać, nawet stosunkowo komfortowo – o ile ktoś będzie mieć dostęp do klimatyzowanych pomieszczeń.

Czytaj więcej

Szczyt klimatyczny

Szczyt klimatyczny ONZ rusza w atmosferze pesymizmu. „Ponieśliśmy porażkę”

Choć konferencja klimatyczna ONZ ruszy 10 listopada, światowi przywódcy zaczęli już zjeżdżać do B...

Presja na redukowanie emisji wynika przede wszystkim z próby zdefiniowania przyczyn i skutków oraz koncentrowania się na likwidowaniu w pierwszej kolejności przyczyn. Przyzwolenie na to, żeby emisje CO2 wygasały w jakiś naturalny sposób, za sprawą wyłącznie technologicznych innowacji i nowych czystych technologii, jest ślepym zaułkiem. – Gates zakłada, że świat jest statyczny i zaledwie jeden czynnik, szybszy rozwój zielonych technologii, zapobiegnie zmianom klimatycznym. To nieprawdopodobny scenariusz – kwitowała w rozmowie z Associated Press Kristie Ebi, klimatolożka z University of Washington. – Nie dyskutuję o tym, czy dobrostan człowieka powinien być naszym priorytetem. Ale co ze środowiskiem naturalnym? Już dziś zmiany klimatyczne dramatycznie się na nim odciskają. Czy rzeczywiście będziemy mogli żyć w ochronnej technologicznej bańce? I czy tego chcemy? – dorzucał jej kolega po fachu z Princeton, Michael Oppenheimer.

Wspomniany już Michael E. Mann, jeśli odrzeć jego replikę ze złośliwości pod adresem systemu operacyjnego Windows i samego Gatesa, wskazuje kilka aspektów, które esej Gatesa pomija lub bagatelizuje. Pierwszy to pogodowe ekstrema, jak potężny huragan Melissa, który przetoczył się po Karaibach (przede wszystkim Jamajce) ledwie kilka dni wcześniej. Katastrofy naturalne to ten aspekt zmian klimatycznych, któremu technologie nie są w stanie zapobiec, a jednocześnie to ich skutki w największej mierze pustoszą życie ludzi w najbiedniejszych krajach, których losem martwi się Gates.

– Po co się dekarbonizować, skoro możemy rozwiązać problem „łatką” zaaplikowaną później? – ironizuje Mann, nawiązując do zawierających poprawki aktualizacji systemu operacyjnego. Jego zdaniem wszystkie technologie, pozwalające obniżać emisje (zatem eliminować czy redukować przyczyny tragedii ludzkich i środowiskowych), już mamy. – Nie potrzebujemy technologicznych cudów. Tak zwane cuda już istnieją: to słońce, wiatr, geotermia, magazynowanie energii. Realne rozwiązania istnieją, są łatwo skalowalne przy zastosowaniu inwestycji i priorytetów. Bariery nie są technologiczne. Są polityczne – argumentuje Mann.

Spory ponad głowami biednych

Tu Mannowi akurat zabrakło precyzji, gdyż polityczny charakter mają też impulsy pozwalające rozwijać bezemisyjne technologie. Europejski ETS, który wprowadza system pozwoleń na emisje, będący de facto mandatem za używanie paliw kopalnych, jest de facto kijem. Za marchewkę mogłyby z kolei uchodzić np. dotacje do zakupu aut (czy w ogóle pojazdów) elektrycznych lub finansowanie szeroko zakrojonych programów rozbudowy odnawialnych źródeł energii. Wprowadzony przez Gatesa termin Green Premium jest warty poważniejszej dyskusji, zmierzającej do odpowiedzi, jak sprawić, by zielone technologie stały się tańsze od tych tradycyjnych. Wtedy żadne zachęty nie będą potrzebne, a skalowanie nastąpi szybko i w sposób naturalny.

Czytaj więcej

Emisje

Klimatyczna dezinformacja Kremla. Europa redukuje emisje, Putin planuje wzrost

Rosja, czwarty pod względem wielkości emitent gazów cieplarnianych na świecie, zobowiązała się do...

Zresztą odnosi się to również do przedsięwzięć, które firmuje dziś twórca koncernu Microsoft. Jego platforma dla innowacji Breakthrough Energy zajmuje się takimi technologiami jak m.in. reaktory fuzyjne czy wychwytywanie CO2. Fuzja termojądrowa to święty Graal energetyki od dekad, teoretycznie źródło czystej, niemal niewyczerpanej energii – tyle że prace nad nią trwają od lat 50., porzucano je wielokrotnie, a cały model produkcji energii w ramach fuzji termojądrowej wciąż pozostaje teorią. Inwestycje i polityka klimatyczna skoncentrowana na takich innowacjach nie gwarantuje skutków w przewidywalnej perspektywie, ani też skalowania opracowanej energii, zwłaszcza w odniesieniu do krajów najbiedniejszych. I choć w pakiecie firmowanych przez Gatesa (i nie tylko) innowacji są też takie, którym bliżej do implementacji, to skupienie nadziei na nich oznaczałoby również zderzenie się z Green Premium na nieporównywalną do obecnych OZE skalę.

Inny aspekt, który Gates tłumaczy w dosyć lekki sposób, to zastosowanie nowych technologii np. przy odbudowie zniszczeń wywołanych zmianami klimatycznymi. Np. odbudowywanie domów w targanej pożarami Kalifornii przy zastosowaniu zielonego cementu, czy zastępowanie elektrycznymi autami starzejących się pojazdów tradycyjnych. To, co jest możliwe w Kalifornii czy na szeroko rozumianym Zachodzie, jest poza zasięgiem marzeń mieszkańców biedniejszych krajów Afryki czy Azji. W ten sam sposób autor „trudnych prawd” traktuje np. odbudowę upraw po kataklizmach – w miejsce odmian wrażliwych na zmiany klimatyczne powinniśmy sadzić te odporniejsze. Nic prostszego, prawda?