Z tego artykułu się dowiesz:
- Jakie zmiany w raportowaniu ESG czekają polskie przedsiębiorstwa?
- Jaką rolę pełnią regulacje unijne w implementacji ESG?
- Jaki wpływ mają koszty związane z ESG na przedsiębiorstwa w Polsce?
- W jaki sposób ESG wspiera zrównoważony rozwój i transformację ekologiczną firm?
- Jakie strategie przedsiębiorstwa wdrażają w odpowiedzi na wymagania ESG?
- Jakie wyzwania i korzyści wynikają z zarządzania zgodnego z zasadami ESG?
Raportowanie ESG (environmental, social, governance, czyli środowisko, społeczeństwo, zarządzanie) zostało wprowadzone jako jedno z narzędzi wspierających zrównoważony rozwój i transformację gospodarczą i klimatyczną. Nadrzędnym celem było zwiększenie transparentności, odpowiedzialności oraz jakości zarządzania przedsiębiorstwami w kontekście ich wpływu na środowisko, społeczeństwo i ład korporacyjny.
Wdrażanie ESG
Na poziomie unijnym system ESG został powiązany z realizacją Europejskiego Zielonego Ładu, Agendy 2030 oraz pakietu Fit for 55. Fundamentem regulacyjnym zaś stała się dyrektywa CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive) oraz towarzyszące jej Europejskie Standardy Raportowania Zrównoważonego Rozwoju (ESRS). Jak przypomina Polskie Stowarzyszenie ESG, celem regulacji jest tworzenie jednolitego i spójnego modelu raportowania, obejmującego kwestie środowiskowe, społeczne oraz zarządcze w sposób porównywalny w skali całej Unii. W połączeniu z Taksonomią UE oraz zasadami zrównoważonego finansowania regulacje te miały przeciwdziałać zjawisku greenwashingu, zwiększać przejrzystość rynkową i umożliwiać przepływ kapitału do przedsięwzięć zgodnych z zasadami zrównoważonego rozwoju.
Jednak według szacunków Warsaw Enterprise Institute roczne koszty raportowania ESG oraz dostosowania się do przepisów przez polskie MŚP mogą wynieść od 1,4 do 2,6 mld zł, a całkowite koszty pośrednie dla podmiotów współpracujących z firmami objętymi obowiązkiem mogą sięgać 8 mld zł rocznie. – Tak znaczące obciążenia finansowe mają bezpośredni wpływ na rentowność przedsiębiorstw i wymagają odpowiedniego planowania strategicznego – wskazuje stowarzyszenie w listopadowym raporcie „Gospodarka Bezpieczeństwo Przyszłość”, który powstał we współpracy z firmą badawczą Quality Watch.
Jak wynika z raportu, ponad 70 proc. badanych przedsiębiorstw wdrożyło lub planuje wdrożyć działania w obszarze ESG, przy czym motywacja przesunęła się z dobrowolności i wizerunku w stronę wypełniania wymogów rynkowych i finansowych.
Firmy coraz częściej implementują ESG, by utrzymać relacje z kontrahentami (55 proc. wskazań) lub spełnić wymogi instytucji finansowych. Dla coraz większej grupy przedsiębiorców ESG nie jest już wyborem, lecz warunkiem pozostania w łańcuchach dostaw i dostępu do kapitału. Odsetek firm posiadających osobę lub dział zajmujący się ESG spadł do 35 proc. (z 53 proc. rok wcześniej), jednak 46 proc. przedsiębiorstw planuje utworzenie takiego stanowiska. Pokazuje to, że wiele firm jest w fazie reorganizacji – z etapu działań ad hoc przechodzą w stronę systemowego zarządzania zrównoważonym rozwojem.
Czytaj więcej
28 listopada wraz z „Rzeczpospolitą” opublikowany zostanie nasz raport klimatyczny. Jak co roku p...
Co ważne, w dobie rosnącej świadomości ekologicznej konsumentów firmy coraz chętniej sięgają po zielony marketing, jednak za deklaracjami nie stoją fakty. Pod koniec lipca 2025 r. prezes UOKiK postawił zarzuty stosowania greenwashingu czterem podmiotom działającym na polskim rynku. – Przyczyną problemów stał się wprowadzający w błąd marketing. Firmy te promowały swoje usługi jako „zielone”, „neutralne dla środowiska” czy „zeroemisyjne”, mimo że komunikaty te opierały się na niepełnych, wybiórczych lub nieweryfikowalnych danych. Zastrzeżenia wzbudziły także deklaracje dotyczące zielonej floty samochodowej, kiedy w rzeczywistości większość pojazdów to nadal auta wysokoemisyjne – wskazuje Dariusz Kryczka z EY Polska, lider Centrum Kompetencyjnego Europejskiego Zielonego Ładu EY. A za każdą nieuczciwą praktykę grozi kara sięgająca nawet 10 proc. rocznego obrotu przedsiębiorstwa.
Korzyści wynikające z ESG
Jak radzą sobie pod tym względem największe spółki energetyczne w Polsce, w których proces dekarbonizacji jest największym wyzwaniem? Jak mówi nam Izabela Rakuć-Kochaniak, dyrektorka Departamentu ESG w Enei, strategia ESG realnie wpływa na poprawę działań środowiskowych w firmie, bowiem zmienia sposób myślenia z „dbamy, bo wypada” lub „dbamy, bo musimy” na „dbamy, bo to zwiększa efektywność, odporność i konkurencyjność naszego biznesu”. – Dane środowiskowe zebrane w Raporcie Zrównoważonego Rozwoju za 2024 rok pozwoliły nam dostrzec zarówno mocne strony naszej grupy, jak i te, które wymagają poprawy – mówi przedstawicielka Enei.
PGE na podstawie oceny podwójnej istotności wymaganej dyrektywą CSRD od 2024 r. zidentyfikowała 17 istotnych tematów związanych z obszarem środowiskowym. – Szczegółowo analizowane są ryzyka ESG. Spółki są zobowiązane do badania, jak ich działalność wpływa na środowisko, ale też jak zmiany klimatyczne czy regulacyjne mogą oddziaływać m.in. na ich wyniki finansowe. Podjęte na tej podstawie działania w konsekwencji realnie poprawiają odporność biznesu na przyszłe wyzwania – tłumaczy firma, która podkreśla, że dzięki sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju także komunikacja z interesariuszami firmy staje się jeszcze bardziej transparentna.
Czytaj więcej
Nowe prawo w Szwajcarii wymaga dokładnego opisywania na etykietach produktów odzwierzęcych. Produ...
Zdaniem Izabeli Rakuć-Kochaniak do korzyści wynikających z posiadania strategii ESG/zrównoważonego rozwoju zaliczyć można przede wszystkim optymalizację wszystkich procesów toczących się w danej organizacji, a więc redukcję zanieczyszczeń, optymalizację w gospodarce wodnej i odpadowej. – Tu jest wielki potencjał do ograniczenia kosztów, a zaoszczędzone środki można w ten sposób wykorzystać w innych obszarach, takich jak rozwój OZE. Z całą pewnością zarządzanie ryzykami środowiskowymi, społecznymi czy prawnymi będzie także ograniczać ewentualne straty wynikające z awarii, kar czy sporów – mówi.
Enea – jak podkreśla nasza rozmówczyni – przygotowała pierwszą, kompleksowo opracowaną strategię zrównoważonego rozwoju z odpowiednio przemyślanym poziomem ambicji. Strategia firmy jest spójna ze strategią grupy zaprezentowaną pod koniec ub. roku. – Naszą ambicją jest, aby w 2035 r. Grupa Enea dostarczała bardziej czystą i niezawodną energię, aby działała w poszanowaniu środowiska naturalnego. Strategia spowoduje zmianę sposobu funkcjonowania organizacji, zarówno w wymiarze operacyjnym, jak i kulturowym, a to powinno zapewnić nam trwałą przewagę konkurencyjną – dodaje.
Z kolei PGE zaznacza, że korzyści obejmują też pozycję w ratingach ESG, takich jak Sustainable Fitch, CDP, MSCI czy EcoVadis. – Dobre wyniki w ratingach i dobre oceny zewnętrznych, niezależnych analityków mogą mieć wpływ na warunki kredytowe i dostępne źródła kapitału. Coraz więcej funduszy inwestycyjnych ma polityki „green finance” i preferuje spółki z dobrymi wynikami ESG. Od strony operacyjnej – monitorowanie wskaźników środowiskowych i społecznych daje możliwość ograniczania kosztów. Firma doskonali się też w zarządzaniu ryzykami ESG, co zmniejsza m.in. ryzyko kar i sankcji – tłumaczy koncern.
Według PGE korzyści wiążą się też ze złożonością sprawozdawczości zrównoważonego rozwoju, potrzebą zaangażowania w proces wszystkich konsolidowanych spółek (w 2024 r. było ich 80), zbudowaniem całego procesu raportowego, uspójnieniem systemu zarządzania zrównoważonym rozwojem w całej grupie.
– Niepewność regulacyjna w obszarze ESG na szczeblu europejskim też jest sporym wyzwaniem – nie pozwala na długoterminowe planowanie, a wymaga z kolei szybkiego dostosowywania się do zmian (nawet jeśli są dopiero w fazie negocjacji i dyskusji). Przy tak dużej organizacji jak Grupa PGE niezbędne jest podejmowanie działań z wyprzedzeniem, szczególnie co do edukacji pracowników, przygotowania organizacji do raportowania ewentualnych nowych danych, a zatem przygotowania systemów do ich zbierania ze wszystkich spółek – dodaje firma.
Z kolei, jak dodaje Tauron, wymierne korzyści wynikające z zarządzania w duchu ESG to lepszy dostęp do kapitału, poprawa ratingów ESG i ocen pozafinansowych, które są dziś istotne dla inwestorów i partnerów biznesowych. – Strategia Tauronu zakłada osiągnięcie pełnej neutralności klimatycznej do 2040 r. Zakładamy, że do tego roku cała energia i ciepło produkowane przez grupę będą pochodzić z czystych źródeł, a klienci będą mogli korzystać ze 100 proc. zielonej energii i ciepła – przypomina spółka.
Na to samo zwraca uwagę Energa. – Wyższa transparentność działań ułatwia dostęp do finansowania opartego na kryteriach ESG, a także zmniejsza ryzyko m.in. regulacyjne czy operacyjne. Dzięki temu spółka zyskuje zabezpieczenie na wahania regulacyjne i rosnącą presję ze strony rynku oraz konsumentów – wskazuje firma.
Tauron przyznaje, że efekty są długoterminowe, a nie natychmiastowe. – ESG to inwestycja w redukcję ryzyk (prawnych, reputacyjnych, klimatycznych), oszczędności operacyjne czy dostęp do tańszego kapitału. Badania pokazują, że firmy z wysokimi ocenami ESG mają niższy koszt kapitału, wyższą odporność na kryzysy oraz lepsze wyniki w długim okresie. Regulacje wywierają nacisk na uporządkowanie pewnych spraw w podejściu do kwestii środowiskowych, społecznych i zarządczych w całej organizacji – wskazuje spółka.
Wady ESG, czyli za dużo obowiązków
Izabela Rakuć-Kochaniak z Enei przyznaje, że ESG wprowadza wiele obowiązków: pozyskiwanie danych, sporządzanie raportów zrównoważonego rozwoju, analizę ryzyk i zmianę sposobu zarządzania.
Jak tłumaczą firmy, dyrektywa CSRD i standardy raportowania ESRS nakładają na organizacje liczne obowiązki, a raportowanie jest bardziej rozbudowane i czasochłonne i wymaga nowych procesów oraz danych i audytu zewnętrznego. – Wiązać się to może ze znacznymi nakładami finansowymi (m.in. audyt, doradcy zewnętrzni, narzędzia zbierania i przetwarzania danych), jak również większym zaangażowaniem pod kątem pracowniczym. Efekty tego procesu są długoterminowe, ale koszty wdrożenia są znaczne już na samym początku. Może to mieć szczególne znaczenie dla mniejszych organizacji – wskazuje PGE. Strategia PGE do 2035 r. podtrzymuje cel osiągnięcia neutralności klimatycznej Grupy PGE do 2050 r., przy czym już do 2035 r. emisje CO2 zostaną obniżone o 75 proc. Ponadto do 2035 r. obniżone mają być również emisje NOx o 76 proc. W podobnym duchu wypowiada się miedziowy gigant – KGHM. Jednym z największych wyzwań związanych z ESG jest skala i szczegółowość wymogów raportowych wynikających z europejskich standardów ESRS. – Zgromadzenie danych w dużych spółkach i grupach kapitałowych wymaga znaczącego zaangażowania licznych pracowników na różnych szczeblach organizacji. Proces ten generuje istotne koszty operacyjne, a jednocześnie efekty sprawozdawcze poszczególnych firm są niejednorodne i nierzadko trudne do porównania – wskazuje spółka, która apeluje o uproszczenie i doprecyzowanie regulacji. Przykładem obowiązku, który generuje znaczne nakłady pracy przy jednoczesnym ograniczonym efekcie informacyjnym dla interesariuszy, może być sposób definiowania luki płacowej w standardzie ESRS. – Obliczona w ten sposób luka płacowa nie dostarcza odbiorcom wartościowych ani precyzyjnych danych – tłumaczy KGHM.
Wśród regulacji i mechanizmów najmocniej definiujących działalność Orlenu są m.in. system EU ETS, regulacje UE w zakresie efektywności energetycznej czy użytkowania odnawialnej energii (EED, RED, ReFuel, Fuel Maritime etc.), konkluzje BAT, Net Zero Industrial Act czy rozporządzenie metanowe. Wyzwaniem jest więc ogromna złożoność i wielowątkowość regulacji, ale też wysokie koszty wynikających z nich inwestycji. – Dodatkowo z naszej perspektywy problemem jest też duża dynamika zmian przepisów ochrony środowiska i emisji CO2. Może ona powodować niepewność w planowaniu długoterminowych inwestycji – tłumaczy Orlen.
W przypadku tej firmy realizacja celów zdefiniowanych w dokumentach strategicznych przekłada się na wymierne efekty, takie jak np. redukcja emisji Grupy z 25,58 mln ton CO2e w 2023 r. do 24,75 mln ton CO2e w 2024 r.
