Zrównoważone budownictwo: branża w fazie przejściowej

Niewiele jest sektorów, które mają tak ogromny wpływ na społeczeństwo jak nieruchomości. Obok polityków to liderzy sektora nieruchomości podejmują decyzje o największym długoterminowym wpływie na społeczeństwo – mówił w wywiadzie dla „Rzeczpospolitej” Tomasz Ogrodzki, prezes REDD. – Budynki naruszają tkankę planety. Każdy wybudowany obiekt to tysiące kilogramów CO2, które lecą do atmosfery. Dlatego musimy być pewni tego, co i gdzie chcemy budować, bo wpływ takiej decyzji jest ogromny. W tym wszystkim ostatecznie nie chodzi o pieniądze, na końcu jest dużo cenniejsza waluta. Ludzie.

Poprawić jakość życia

Sektor nieruchomości zapewnia, że chce budować i buduje w sposób zrównoważony. – Polska jest na etapie dynamicznego rozwoju w kierunku zrównoważonego budownictwa, ale pełne wdrożenie tej idei to perspektywa kilku lub nawet kilkunastu lat – mówi dr inż. Dorota Bartosz, dyrektorka ds. zrównoważonego budownictwa w Polskim Stowarzyszeniu Budownictwa Ekologicznego PLGBC. – Główne zmiany są napędzane przez wymogi unijne, presję inwestorów i rosnącą świadomość społeczną. Coraz więcej deweloperów inwestuje w energooszczędne i ekologiczne technologie. Przede wszystkim są to jednak inwestycje w dużych miastach i obiekty komercyjne. Sektor mieszkaniowy, zwłaszcza poza największymi aglomeracjami, podąża za tymi zmianami wolniej.

A zrównoważone mają być budynki każdego rodzaju – mieszkalne, biurowe, handlowe, magazynowe.

Dorota Bartosz tłumaczy, że zrównoważone budownictwo odnosi się do projektowania, budowy i eksploatacji budynków w sposób, który minimalizuje ich wpływ na środowisko naturalne oraz poprawia jakość życia ich użytkowników. – Celem jest tworzenie przestrzeni, które są ekologiczne, efektywne energetycznie, bezpieczne dla zdrowia, a także ekonomicznie opłacalne w długim okresie – podkreśla.

W budownictwie mieszkaniowym „zrównoważoność”, jak wyjaśnia ekspertka PLGBC, polega na tworzeniu domów i mieszkań, które:

* oszczędzają energię – dzięki odpowiednim materiałom izolacyjnym, energooszczędnym systemom grzewczym i wentylacyjnym, technologii odzyskiwania ciepła, oświetlenia LED,

* są zdrowe i komfortowe dla mieszkańców – unika się materiałów emitujących związki toksyczne, stosuje się wentylację mechaniczną z odzyskiem ciepła (rekuperację), która zapewnia świeże powietrze, poprawia jakość powietrza w pomieszczeniach, a odpowiednie materiały zapewniają komfort akustyczny,

* minimalizują ślad ekologiczny poprzez wybór materiałów budowlanych o niskim wpływie na środowisko potwierdzony deklaracją EPD. To np. drewno z certyfikowanych źródeł, beton niskoemisyjny,

* oszczędzają wodę – urządzenia wodooszczędne, wykorzystanie wody deszczowej.

Zrównoważone domy, jak podkreśla dr Bartosz, promują zrównoważony styl życia. – A to np. poprzez lokalizację blisko komunikacji publicznej, tworzenie wspólnych terenów zielonych na osiedlu wraz z małą architekturą integrującą mieszkańców – wskazuje.

Energia z odnawialnych źródeł

Z kolei w budownictwie komercyjnym (biurowce, magazyny, galerie handlowe) „zrównoważoność” obejmuje dodatkowe aspekty. Jak wskazuje Dorota Bartosz, to:

* efektywność energetyczna i zarządzanie energią. Nacisk kładzie się na systemy zarządzania budynkiem (BMS), które monitorują i optymalizują zużycie energii pochodzącej z różnych źródeł, w tym energii z odnawialnych źródeł energii, oraz kontrolują oświetlenie, wentylację, klimatyzację i ogrzewanie,

* elastyczność przestrzeni – biurowce czy magazyny projektuje się z myślą o ich łatwiejszej adaptacji do zmieniających się potrzeb, co przedłuża cykl życia budynku,

* wspieranie dobrostanu użytkowników – rosnąca świadomość zdrowotna sprawia, że zrównoważone budownictwo komercyjne dba o dobre warunki pracy i zakupów, m.in. przez optymalizację oświetlenia naturalnego, dostęp do zieleni i przyjazne środowisko akustyczne,

* infrastruktura wspierająca transport niskoemisyjny – na przykład instalacja stacji ładowania pojazdów elektrycznych i rowerowni.

* Wspólnym mianownikiem dla wszystkich rodzajów zrównoważonego budownictwa jest minimalizowanie wpływu budynków na środowisko i podnoszenie komfortu ich użytkowników przy jednoczesnym optymalizowaniu kosztów eksploatacyjnych – podkreśla Dorota Bartosz. – Zrównoważone budownictwo przyczynia się do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych, ograniczenia zużycia zasobów naturalnych i tworzenia przestrzeni, które wspierają zdrowie i dobrostan ludzi.

Cele klimatyczne Unii

– W Polsce oraz w całej Unii Europejskiej obowiązują liczne przepisy dotyczące zrównoważonego budownictwa, które zobowiązują deweloperów do uwzględniania zasad zrównoważonego rozwoju i efektywności energetycznej – mówi Dorota Bartosz.

Poziom dekarbonizacji budynków wyznacza dyrektywa EPBD (Energy Performance of Buildings Directive). – Pierwszą jej odsłonę mieliśmy w 2002 r. Wprowadzono obowiązek sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej, co legislacyjnie Polska wprowadziła w 2009 r. – przypomina ekspertka. – Nowelizacja dyrektywy w 2010 r. wprowadziła wymogi dotyczące energooszczędności budynków, nakładając obowiązek, aby nowe budynki były „prawie zeroenergetyczne” (NZEB – Nearly Zero-Energy Buildings), co w Polsce jest uregulowane w rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU z 2022 r.), gdzie określono wymagania poziomu izolacyjności przegród w budynkach oraz określono maksymalne wartości wskaźników EP (zużycia energii pierwotnej) dla budynków. Od 2021 r. są one niższe. Np. dla budynków mieszkalnych to wartość 65 kWh/mkw/rok, co wpływa na stosowanie bardziej ekologicznych rozwiązań i materiałów.

Zrównoważone budownictwo, jak podkreśla ekspertka, to coś więcej. – Ostania nowelizacja dyrektywy EPBD z maja 2024 r. wprowadza – od 2028 r. – dla nowych budynków obowiązek raportowania śladu węglowego w całym cyklu życia budynku.

– W legislacji unijnej mamy też dyrektywę w sprawie odnawialnych źródeł energii. W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, że zachęca ona deweloperów do wdrażania w inwestycjach budowlanych odnawialnych źródeł energii, co może obejmować instalacje fotowoltaiczne, pompy ciepła, geotermię – wskazuje Dorota Bartosz. – Nie bez znaczenia jest prowadzona polityka klimatyczna UE i Europejski Zielony Ład, który motywuje deweloperów do ograniczania emisji i wprowadzania rozwiązań zmniejszających wpływ budynków na klimat, co obejmuje m.in. wdrażanie zasad gospodarki obiegu zamkniętego i minimalizację odpadów. Trzeba jednak zauważyć, że działania te jako nieobowiązkowe są podejmowane przez świadomych inwestorów i deweloperów, a dopóki wymagania te nie znajdą się w polskiej legislacji, będzie ich niewielu.

Według ekspertki PLGBC polskie budownictwo jest w fazie przejściowej w drodze do zrównoważonego rozwoju. – Na rynku są już rozwiązania efektywności energetycznej, jednak pełna realizacja zasad zrównoważoności, zwłaszcza w zakresie gospodarki obiegu zamkniętego i ekologicznego wykorzystania zasobów, wymaga dalszych działań legislacyjnych, technologicznych i edukacyjnych – podkreśla. – Zrównoważone budownictwo w Polsce dopiero nabiera rozpędu, a w pełni zrównoważona architektura jest wciąż celem, do którego dąży branża.

Wysoko ustawiona poprzeczka

Jacek Zengteler, prezes spółki Yareal, potwierdza, że zrównoważone budownictwo w Polsce rozwija się dwoma torami – znacznie szybciej na rynku inwestycji komercyjnych – np. biurowców, wolniej w sektorze mieszkaniowym. – Tylko kilka firm, w tym Yareal, wdraża jego zasady potwierdzone certyfikacją środowiskową we wszystkich inwestycjach – i biurowych, i mieszkaniowych – mówi. – O ile w przypadku biurowców rynkowym standardem w Polsce jest certyfikacja potwierdzająca, że budynki powstają w zgodzie z zasadami zrównoważonego budownictwa, o tyle w przypadku mieszkań wciąż mówimy o pojedynczych projektach.

Prezes Yareala nie ma wątpliwości, że biurowiec niespełniający wyśrubowanych wymogów środowiskowych byłoby bardzo trudno wynająć, a pewnie jeszcze trudniej sprzedać. – Najemcy biur to często globalne marki, które realizują własne polityki i cele środowiskowe. Zazwyczaj nawet nie biorą pod uwagę ulokowania siedziby w biurowcu, który nie może się pochwalić kilkoma certyfikatami – podkreśla Zengteler. – A kupujący mieszkania przy wyborze kierują się odmiennymi kryteriami. Zrównoważone środowiskowo inwestycje powstają jeszcze w niewielkiej skali, głównie z powodu wyższych kosztów, restrykcyjnych wymogów towarzyszących certyfikacji środowiskowej, ale też z powodu braku kompetencji w tym zakresie i niewystarczającej świadomości znaczenia zrównoważonego budownictwa.

Prezes Yareala zaznacza jednocześnie, że certyfikacja nie jest warunkiem koniecznym zrównoważonego budownictwa. – Mamy przykłady inwestycji mieszkaniowych realizowanych w duchu zrównoważonego rozwoju, choć bez certyfikatów – zaznacza.

Podkreśla, że sytuacja na pewno się zmieni z uwagi na dyrektywę budynkową EPBD, wymagającą, by najpóźniej od 2030 r. wszystkie nowe budynki mieszkalne były zeroemisyjne. – Poprzeczka została wysoko podniesiona, więc myślenie o nowych inwestycjach musi się zmienić już dziś – akcentuje prezes Zengteler. – To, co nasza firma już stosuje, jest ponadnormatywne. Ale to tylko rozpęd do skoku jakościowego, jaki za kilka lat zrobi cały rynek.

Inwestycje Yareala mają certyfikaty BREEAM. Flagowe biurowce firmy – np. Lixa w Warszawie – mają też certyfikaty Wiredscore, Airrated, Well Health & Safety. A np. osiedle mieszkaniowe w Gdańsku, oprócz  weryfikacji BREEAM, jest jednocześnie poddane weryfikacji Zielony Dom.

Podczas budowy firma wykorzystuje zieloną energię z odnawialnych źródeł i materiały z recyklingu. Np. meble ogrodowe na warszawskim osiedlu Neowo wykonano z łopat z wyeksploatowanych elektrowni wiatrowych.

Tysiące czujników i liczników w biurowcach

Jarosław Zagórski, dyrektor zarządzający firmą deweloperską Ghelamco Poland, uważa, że Polskę można stawiać w europejskiej, a być może nawet światowej czołówce, jeśli chodzi o zrównoważone budownictwo biurowe. – Nasze biurowce powstają według najwyższych standardów, z wykorzystaniem nowych, zrównoważonych technologii, z poszanowaniem środowiska – podkreśla, podając jako przykład biurowiec Warsaw Unit uznawany za jeden z najbardziej zrównoważonych wieżowców na całym kontynencie, co potwierdzają liczne certyfikaty.

Dyrektor Zagórski zapewnia, że zasady zrównoważonego budownictwa jego firma wdraża od procesu projektowania budynku i wyboru materiałów budowlanych po technologiczne i funkcjonalne rozwiązania w obiekcie, takie jak systemy do zarządzania mediami czy aplikacje budynkowe.

– W celu minimalizowania zużycia energii i generowanego śladu węglowego nasze najnowsze biurowce wyposażamy w innowacyjny Building Energy Management System (BEMS), który umożliwia monitorowanie i zarządzanie parametrami energetycznymi budynku – wskazuje dyrektor. – System działa w Warsaw UNIT i VIBE, będzie też w The Bridge. Każdego dnia tysiące czujników i liczników dba o optymalizację zużycia energii w budynku. Dzięki temu oszczędności mogą sięgać nawet 30 proc.

Z kolei Signal OS pozwala na bieżąco szacować obłożenie biura i sterować m.in. klimatyzacją czy oświetleniem, a aplikacja InBin umożliwia zarządzanie odpadami i analizowanie śladu węglowego na podstawie wagi wygenerowanych przez firmy odpadów. Zrównoważone rozwiązania Ghelamco wdraża też na osiedlach mieszkaniowych – montuje panele fotowoltaiczne, planuje miejsca do ładowania samochodów, rowerów i hulajnóg elektrycznych.

Gospodarka obiektu zamkniętego

Veronika Themerson, dyrektorka ds. zrównoważonego rozwoju w spółce biurowej Skanska w Europie Środkowo-Wschodniej, uważa, że polskie budownictwo wkracza na dobrą drogę do osiągnięcia pełnej zrównoważoności, oczekiwanej przez międzynarodowe porozumienia w 2050 r. – Wdrażanie innowacyjnych rozwiązań kładzie nacisk na redukcję śladu węglowego, co do której, wobec naszego miksu energetycznego, Polska powinna dołożyć szczególnych starań – zaznacza.