To był rok z wyłączeniami i nadmiarem energii z OZE

Odnawialne źródła energii nabrały impetu, co najlepiej pokazują dane Polskich Sieci Elektroenergetycznych za pierwsze dziewięć miesięcy tego roku. W okresie styczeń–wrzesień 2024 r. w elektrowniach konwencjonalnych wyprodukowano 49,47 TWh energii elektrycznej z węgla kamiennego (spadek o 10,37 proc. rok do roku), 26,56 TWh z węgla brunatnego (wzrost o 3,48 proc. rok do roku) i 11,52 TWh w elektrowniach gazowych (wzrost o 21,47 proc.). Największe przyrosty odnotowano w elektrowniach wiatrowych – 17,55 TWh (wzrost o 24,74 proc. rok do roku), zaś w innych odnawialnych źródłach (głównie fotowoltaika) – 15,37 TWh (wzrost o 30,45 proc.).

Problemy z przyłączaniem OZE

Co prawda przedsiębiorcy chcący zbudować nowe elektrownie wiatrowe napotykają liczne trudności, ale pomimo to w roku 2024 zwiększyła się zainstalowana moc OZE, osiągając 45 proc. łącznej mocy polskich elektrowni. – Zauważalna jest, niestety, dysproporcja pomiędzy rozwojem energetyki wiatrowej (wzrost o około 6,5 proc. względem 2023 r.) a fotowoltaiki (28 proc.). Innym rekordem 2024 r. jest udział niskoemisyjnych źródeł w wyprodukowanej energii elektrycznej. We wrześniu 2024 r. aż 46,3 proc. energii powstało w elektrowniach OZE, co zawdzięczamy wysokiej wietrzności i dużej liczbie słonecznych dni – komentuje Tomasz Wiśniewski z Pracowni Finansowej, podsumowując rozwój OZE w 2024 r.

Udziału OZE w produkcji energii elektrycznej mogłoby być jeszcze znacznie więcej, gdyby nie rosnąca – wręcz lawinowo – liczba odmów przyłączenia nowych instalacji OZE. W sprawozdaniu z działalności prezesa URE w 2023 r. czytamy, że liczba odmów przyłączy nowych instalacji wyniosła blisko 7500 na łączną moc 83,6 GW (za 2024 r. jeszcze nie ma danych). To realna wielkość mocy, dla której nie uzyskano przyłączeń w minionym roku, w 2022 r. moc odmów wynosiła 51 GW. Zestawmy to z mocą zainstalowaną w OZE na koniec sierpnia br.: w fotowoltaice było to blisko 20 GW, a w wietrze ok. 10,5 GW!

Czytaj więcej

Szczyt klimatyczny

Koniec szczytu klimatycznego. „Parodia sprawiedliwości” czy początek nowej ery?

Szczyt klimatyczny w Baku miał przynieść przełomowe decyzje, ale nie spełnił oczekiwań właściwie nikogo – zawiedzeni są przede wszystkim przedstawiciele krajów najbardziej narażonych na kryzys klimatyczny.

Operatorzy sieci dystrybucyjnych, do których przyłączonych jest 93 proc. działających obecnie źródeł OZE, narzekają, że inwestorzy – nawet jak otrzymają warunki podłączenia – to i tak nie realizują inwestycji, a tylko czekają lub też handlują projektami z warunkami przyłączenia. Te są ważne przez dwa lata od dnia ich otrzymania przez podmiot przyłączany. W tym okresie należy podpisać umowę o przyłączenie instalacji do sieci i odesłać ją do operatora. De facto jednak wiele z tych projektów jest martwych i blokuje rozwój realnych inwestycji.

Efekt? Czterech największych operatorów sieci dystrybucyjnych chce zmian w Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci, tak aby udzielone wnioskodawcom warunki przyłączenia do sieci mogły być ponownie weryfikowane, jeśli umowa przyłączeniowa nie zostanie zawarta w ciągu 30 dni. Branża spekuluje, że to próba mobilizowania inwestorów do szybszego działania i odsiania tych, którym zależy na sprzedaniu projektu z warunkami i zysku na takich praktykach. Jednocześnie branża alarmuje, że nikt nie uzyska w takim krótkim czasie kredytowania pod daną inwestycję. Dyskusja trwa, a prezes URE bada, czy zmiana tej instrukcji jest zasadna. – Naszym obowiązkiem jest sprawdzenie, czy rozwiązania przyjęte przez operatorów są zgodne z prawem – oświadczył Rafał Gawin, prezes URE na listopadowej konferencji EuroPower.

Jednocześnie na początku listopada przyjęto projekt ustawy, który ma skrócić czas podłączenia instalacji OZE. Zgodnie z rozwiązaniami zawartymi w ustawie skrócone mają zostać terminy trwania procedur dla instalacji i projektów dla wybranych źródeł OZE, szczególnie montowanych na dachach budynków paneli PV i położonych na tym samym terenie magazynów energii, pomp ciepła, urządzeń i instalacji niezbędnych do przyłączenia do sieci danej instalacji OZE, oraz remontu, odbudowy, przebudowy, nadbudowy lub rozbudowy instalacji OZE. Docelowo łączny czas trwania procedur inwestycyjnych czy administracyjnych ma się zmniejszyć z 356–416 do 149 dni. Efekt tych działań może zobaczymy już w przyszłym roku. Eksperci są tu jednak sceptyczni.

Nadmiar OZE i wyłączenia

Pomimo wyzwań, jak rosnąca od 2022 r. liczba odmów przyłączenia do sieci i tzw. redukcji instalacji OZE, ograniczenia administracyjne i spadające ceny energii, sektor PV w Polsce w 2024 r. nadal się rozwija. Obecnie to już ok. 18,3 GW mocy zainstalowanej, służącej do produkcji prądu. Tylko w maju – dzięki sprzyjającej pogodzie – to źródło energii zabezpieczało ok. 20 proc. potrzeb energetycznych kraju. W perspektywie całego roku udział w pokryciu zapotrzebowania na prąd wynosił w 2023 r. 8 proc. Grzegorz Wiśniewski, prezes Instytutu Energetyki Odnawialnej, wskazuje też na redukcje mocy OZE w dni, kiedy mocy do produkcji energii jest za dużo. – Ubiegłoroczne redukcje OZE dotyczyły tylko 0,2 proc., ale w br. (do 27 maja) przekroczyły 2,5 proc. Od początku 2024 r. zostało ograniczone (utracone) ponad 500 GWh energii z OZE, w tym 460 GWh energii z elektrowni fotowoltaicznych (wyłączenia trwały 131 godzin) – wylicza. W efekcie w br. pojawiło się zjawisko ujemnych cen energii elektrycznej. W sierpniu w kontraktach na zakup energii o godz. 15 odnotowano niespotykaną dotąd wartość – -360 zł/MWh.

W tym roku PSE, czyli operator sieci przesyłowej, ze względu na nadpodaż produkcji energii wprowadził już kilkadziesiąt tzw. nierynkowych redukcji generacji źródeł fotowoltaicznych. Polecono właścicielom instalacji OZE, aby między godz. 9 a 18 zredukowali produkcję energii ze swoich instalacji. Jak wynika z danych Forum Energii, od początku roku produkcja z OZE została ograniczona o 715,6 GWh, a podczas godzin z ograniczeniami wyeksportowano interwencyjnie co najmniej 234,5 GWh. Oznacza to, że 940 GWh, stanowiące 2,1 proc. potencjalnej produkcji OZE, nie trafiła do KSE.

Problem będzie się nasilał w 2025 r., bo moc OZE rośnie, a budowa wielkoskalowych magazynów energii nadal jest mało opłacalna. Do końca 2025 r. ma się pojawić pierwszy duży magazyn energii o mocy 1,2 GWh Greenvolt. Jednak co do innych projektów wsparcie z Krajowego Planu Odbudowy dopiero rusza. Istotna moc magazynów może pojawić się do 2028 r. – blisko 2 GW.

Ustawa wiatrakowa czeka na rząd

Kluczowa dla rozwoju OZE w Polsce jest nowelizacja ustawy wiatrakowej. Jej projekt pojawił się na początku października na stronach rządu.