Czas ucieka, a energia z wiatru nadal czeka

Temat transformacji energetycznej w Polsce wciąż rozpala wielkie emocje. „Rzeczpospolita” również pochyliła się nad nim w trakcie debaty pod tytułem „Wiatr z lądu i morza – czy Polska jest gotowa na transformację energetyczną”. Badania opinii publicznej wskazują bowiem, że bardzo szybko zwiększa się grupa Polaków, dla których kwestia zmian klimatycznych jest istotna i dostrzegają oni potrzebę przeprowadzenia transformacji energetycznej.

W debacie publicznej temat ten często jednak schodzi na dalszy plan albo nabiera politycznego charakteru. Czy ta zgoda w temacie OZE jest tylko pozorna?

Potrzebna większa edukacja

– Od ponad roku temat dotyczący szeroko pojętych źródeł energii i cen prądu, stał się tematem, który interesuje już nie tylko specjalistów, ale w zasadzie każdego. Dyskutuje się o nim publicznie i społecznie, prowadzi to także do poruszania tematów odnawialnych źródeł energii. Ludzie wierzą w to, że bycie uniezależnionym od dostaw prądu, posiadanie tanich źródeł energii jest niezwykle istotne – mówi Alicja Chilińska-Zawadzka, dyrektor generalna EDF Renewables Polska.

Jak dodaje, to zainteresowanie widać na poziomie poszczególnych gospodarstw domowych, jak i całej gospodarki.

– Z jednej strony Polacy na wielką skalę zaczęli instalować własne panele fotowoltaiczne, a z drugiej – duże przedsiębiorstwa zaczęły inwestować w infrastrukturę czy badać możliwości, aby pozyskiwać energię z OZE – mówi ekspertka. – Zdaje się, iż wszyscy dostrzegają fakt, że uniezależnienie się od importowanych źródeł kopalnych to przede wszystkim wolność dla danego kraju oraz tania, czysta energia. Debata publiczna na ten temat jest więc niezwykle istotna. Ważne jest, aby informować w tym temacie społeczeństwo, by mówić o dostępności odnawialnych źródeł energii, ich cenach i wpływie na gospodarkę czy też społeczeństwo. Ta debata już trwa, ale dyskusji o OZE nigdy nie jest za wiele, szczególnie że Polska stoi w obliczu transformacji energetycznej – podkreśla Chilińska-Zawadzka.

Temat OZE w Polsce ma jednak też „konkurencję” w postaci debaty o energii atomowej oraz pochodzącej z węgla.

– Faktem jest, że coraz więcej osób mówi o zbliżających się zmianach. Natomiast wydaje mi się, że przez brak realnych cen energii w gospodarstwach domowych ten szok cenowy, którego doświadczyliśmy poprzedniej zimy, gdzieś się rozmył. Podwyżki cen oczywiście były, ale nie aż takie straszne i tak naprawdę nie odczuliśmy, ile kosztuje energia z paliw kopalnych – podkreśla Mirosław Proppe, prezes WWF Polska. – W dyskusji o źródłach energii ważne jest, byśmy zrozumieli nie tylko to, jakie są dostępne technologie, ale także, jakie są koszty ich używania – uzupełnia.

Jak dodaje, jest zrozumienie tego, że trzeba zacząć się zmieniać energetycznie, natomiast brakuje wciąż rzetelnej edukacji i pokazywania korzyści wynikających ze zmian w naszej energetyce.

– Przedsiębiorstwa zaczynają to rozumieć, bo mają naciski ze strony swoich kontrahentów, ale gospodarstwa domowe tego nie rozumieją z racji ukrytych, realnych cen – mówi Proppe.

Jak podkreślają eksperci, wątek edukacji w przypadku odnawialnych źródeł energii jest niezwykle ważny, bo wokół tego tematu narosło wiele mitów.

– Mimo upływających lat część mitów faktycznie wciąż jest żywa. Również na poziomie partii politycznych widzimy osoby, które próbują wykorzystać temat OZE do zbijania kapitału politycznego i wprowadzania opinii społecznej w błąd. To powoduje u ludzi niepokój i poczucie zagrożenia. Uważają oni, że lepiej unikać instalacji fotowoltaicznych czy wiatrowych, bo są one dla nich nieznane. Dotyczy to wszelkiego rodzaju inwestycji infrastrukturalnych – mówi Janusz Gajowiecki, prezes Polskiego Stowarzyszenia Energetyki Wiatrowej.

Wskazuje on, że rękę do tego przyłożyli też rządzący, którzy zaniedbali informowanie społeczeństwa o korzyściach z OZE i obalanie związanych z nimi mitów.

– Dobrze to widać chociażby na przykładzie ostatnich dyskusji w sprawie wiatraków na lądzie, gdzie pojawił się wątek, że jest to temat inspirowany przez kraje zachodnie. Fakty natomiast są takie, że ponad 50 proc. wszystkich komponentów, które są wytwarzane do farm wiatrowych, powstaje w Polsce. To jest przemysł, o którym się dzisiaj nie mówi. Warto więc przygotować rzetelną kampanię społeczną, byśmy w końcu przestali mówić, że farmy wiatrowe są szkodliwe – przekonuje Gajowiecki.

Czy więc kampanie społeczne, lobbing to jest to, czego potrzebuje branża OZE? – Potrzebujemy przede wszystkim informacji i tego, aby się nie oszukiwać – zastrzega Grzegorz Onichimowski, ekspert rynku energetycznego w Instytucie Obywatelskim. – Niestety, oszustw w dyskusji na temat OZE jest bardzo dużo. Za często i za mocno ulegamy propagandzie, która odwołuje się do naszych ambicji. Wiele projektów od wielu lat nie wyszło ze strefy PR-owej i nie dotyczy to tylko kwestii OZE. To nasz narodowy problem – podkreśla Onichimowski.

– Nie potrafimy sobie spojrzeć w oczy i powiedzieć wprost, że od lat 70. nie nastąpiły przełomowe inwestycje w obszarze elektroenergetyki. Dzisiaj ryzyko potencjalnego braku mocy jest jak najbardziej realnym scenariuszem – mówi ekspert. – Za sześć–siedem lat będziemy mieli do czynienia z sytuacją, w której przez jedną czwartą roku nie będziemy w stanie pokryć zapotrzebowania energetycznego. W tak krótkim terminie poza OZE nie jesteśmy w stanie nic wybudować – dodaje Onichimowski.

Jak podkreśla, wcale nie chodzi o to, aby straszyć tym Polaków, ale by pokazywać szanse związane z OZE zarówno z perspektywy gospodarstw domowych, przedsiębiorstw, jak i gospodarki.

– Oczywiście, oprócz szans są też wyzwania, ale wiemy też, jak te szanse wykorzystać. Wiemy, jak zdekarbonizować energetykę, i to jest nasza wielka zaleta. To jest kwestia tylko woli i wykonania tego, co założymy. Energetyka niskoemisyjna też jest tańsza i to jest też wielki atut – mówi Onichimowski.

Warto obalać mity

Jak wyglądają w praktyce rozmowy inwestorów i społeczeństwa w temacie OZE?

– W DNA firmy EDF Renewables jest ogromna transparentność przy przeprowadzanych projektach. Realizując je, myślimy przede wszystkim o tym, by wpływać na dobrostan całej lokalnej społeczności. Mamy na koncie już wiele projektów i we wszystkich z sukcesem od samego początku współpracowaliśmy z przedstawicielami gminy czy lokalnej społeczności. Wynika to z tego, jak przebiega nasz proces projektowy – mówi Alicja Chilińska-Zawadzka. Jak w praktyce przebiega ten proces?

– Rozpoczynając projekt farmy wiatrowej, wiemy, że przed nami jest wiele lat pracy. Jest to wystarczający czas, aby przygotować projekt pod wieloma względami. Często przy nich pomijany jest aspekt dialogu społecznego, a można go prowadzić od początku prac. Lęki, które się rodzą, a takie też oczywiście są w temacie OZE, mogą wydawać się nieracjonalne. Niemniej należy traktować je poważnie – mówi Chilińska-Zawadzka, która podkreśla, że w tym temacie sami inwestorzy mają do odegrania niezwykle istotną rolę, a o problemach i lękach nie można dyskutować, kiedy zaczynają się już pierwsze prace budowlane. To zdecydowanie za późno.

– Transparentny dialog, zainicjowany na samym początku procesu projektowego, jest tutaj podstawą. To jest praca u podstaw, którą mają do wykonania sami inwestorzy. Oni też muszą mieć świadomość, że są odpowiedzialni za małą społeczność, która często jest skupiona wokół tego projektu. Dialog nie oznacza też, że nie ma trudnych pytań i zagadnień. Otwartość samego inwestora na pewne ustępstwa, chęć zrozumienia drugiej strony i rzeczowe wyjaśnienia są natomiast kluczem do powodzenia takiego dialogu – mówi dyrektor generalna EDF Renewables Polska.

Eksperci podkreślają też, że lęki i obawy związane z OZE to bardzo często mity i obiegowe opinie.

– Nie ma takiego źródła energii, które nie wpływałoby na środowisko i sąsiadów tego źródła – tłumaczy Mirosław Proppe. – Druga kwestia to przeprowadzenie odpowiednich analiz i badań, w jaki sposób to źródło, postawione w konkretnym miejscu, wpłynie na otoczenie. Kolejna kwestia to sprawa odpadów, czyli np. co zrobić z łopatami wirnika itp. Szkody z kopalni i elektrowni konwencjonalnych są jednak o wiele wyższe niż chociażby wspomniane łopaty, a tutaj też zaczyna się rozwijać temat recyklingu. Jest dużo zagadnień, ale przy odpowiednim podejściu można je rzetelnie przedyskutować w ramach konkretnych inwestycji. Kiedy mówimy o edukacji, też musimy edukować o korzyściach dla społeczności lokalnej w danej inwestycji – mówi prezes WWF.

Janusz Gajowiecki zgadza się, że wspominany recykling i partycypacja społeczna są dla technologii wiatrowej bardzo ważne, ale zauważa też, że w przypadku recyklingu branża wiatrowa osiągnęła 100-procentowy powrót do wartości pierwotnej.

– Wspomniane stare łopaty są już wykorzystywane chociażby w przemyśle budowlanym, pod fundamenty. Te tworzywa idealnie nadają odpowiednią elastyczność konstrukcji. W ostatnich latach udało nam się je wykorzystać też ponownie i najnowsze łopaty będą przekształcane po okresie życia w nową łopatę. To pokazuje, jak duży skok technologiczny został dokonany i w praktyce jesteśmy już zeroemisyjni – mówi Gajowiecki.

Podkreśla też, że branża bardzo poważnie podchodzi do analiz środowiskowych i tutaj też są wypracowane bardzo dobre relacje i standardy z różnymi zielonymi organizacjami. Przykładem jest kodeks dobrych praktyk, który ma zastosowanie w wielu aspektach.

– Każdy przypadek oczywiście jest inny, staramy się odpowiadać na potrzeby społeczności w ramach konkretnych inwestycji i nie chodzi tutaj tylko o sam etap budowy – podkreśla Gajowiecki.

– Znamy tych ludzi, wójtów, burmistrzów, i wiemy, czego oni oczekują, jakie inwestycje infrastrukturalne należy dodatkowo wesprzeć. Naszym zdaniem to jednak powinno iść szerzej, również obejmując gminy sąsiednie przy inwestycjach. To, czego dzisiaj tak naprawdę potrzebujemy, to przepisy, które pozwolą na realizację kolejnych inwestycji, bo czasu nie ma zbyt wiele. Dzisiaj główną barierą nie jest więc kwestia środowiskowa, techniczna czy społeczna. Jedynym hamulcem jest brak legislacji, czyli bariera regulacyjna – wskazuje szef PSEW.

Grzegorz Onichimowski wskazuje, że legislacja faktycznie jest problemem, ale również w ujęciu europejskim.

– Do regulacji unijnych podchodzimy z dość dużą dezynwolturą, a czas nam ucieka. Trzeba sobie uświadomić, że są różne grupy nacisku, grupy robiące wiele hałasu, ale one muszą też uświadomić sobie, że działają na swoją niekorzyść. Branża węgla kamiennego w Polsce jest w tak trudnej sytuacji, że w zasadzie musi się bronić przed niekontrolowanym upadkiem. A przecież energię trzeba skądś wziąć. Energetyka wiatrowa to też fragment dużo większej całości – mówi Onichimowski. Ekspert dodaje także, że trzeba na dobre rozpocząć prawdziwą decentralizację energetyki, wykorzystując wszystkie dostępne możliwości.

– Biorąc pod uwagę fakt, że Polska jest na ścieżce transformacji energetycznej, która oczywiście jest jeszcze bardzo długa i dużo jest do zrobienia, wiemy, że potrzebujemy wielu kompleksowych rozwiązań – podkreśla Alicja Chilińska-Zawadzka.

Wskazuje jednocześnie, że jednym z kluczowych punktów takiej transformacji jest kwestia, jak rozwiązać problem sieci elektroenergetycznych, bo to dzisiaj też jest istotna bariera.