Nowa jakość sklepowych inicjatyw środowiskowych

Wciąż jest wiele do zrobienia, ale aktywność firm handlowych w zakresie inicjatyw mających na celu ograniczenie zużycia energii, walkę z marnowaniem żywności, ograniczanie emisji CO2 i wielu innych – zdecydowanie rośnie. Aż 66,5 proc. Polaków, którzy kupują zdrowe produkty, przyznaje, że walka z marnowaniem jedzenia jest dla nich teraz bardzo ważna.

Z kolei tylko kilkanaście procent deklaruje, iż nie stara się kupować mniej produktów spożywczych. Pozostali – z rożnych natężeniem – starają się jednak do koszyków wkładać mniej – wynika z badania Kantar na użytkownikach aplikacji Zdrowe Zakupy. Pokazuje to, jak wielka zmiana zaszła wśród polskich konsumentów w ostatnich latach. Obecne zmiany w zachowaniach zakupowych to efekt tak pandemii, jak i rosnących cen w sklepach – od miesięcy są one sporo wyższe niż rok wcześniej, wbrew pozytywnym przekazom NBP. Dynamika wzrostu cen w sierpniu zmalała, ale w sklepach wciąż było średnio 12,4 proc. drożej niż przed rokiem.

Walka z marnowaniem

Jak podaje Federacja Polskich Banków Żywności w swoim raporcie, w Polsce każdego roku marnuje się 4,8 miliona ton żywności i to konsumenci odpowiadają za 60 proc. całości wyrzucanego jedzenia. W tym roku 56 proc. ankietowanych przyznało się do marnowania żywności w swoich domach. Jest to negatywny rekord w 14-letniej historii prowadzenia badań przez Banki Żywności.

Najczęściej w koszach ląduje pieczywo – z wynikiem 52 proc., z kolei owoce wskazało 38 proc. ankietowanych, warzywa 36 proc., a wędliny 32 proc. – Marnowanie żywności to problem, który ma ogromne konsekwencje dla społeczeństwa, środowiska i gospodarki. Raport Banków Żywności pomaga lepiej zrozumieć to zjawisko i jego przyczyny – mówi Beata Ciepła, prezes Federacji Polskich Banków Żywności. – Dla naszej organizacji żywność jest wszystkim: to bezpłatna pomoc, którą możemy przekazać potrzebującym, to produkty, które ratujemy przed zmarnowaniem oraz główny punkt naszej działalności edukacyjnej. Chcemy, żeby wszyscy mieli do niej równy dostęp i traktowali ją z takim samym szacunkiem – dodaje.

66,5 proc. Polaków przyznaje, że walka z marnowaniem jedzenia jest dla nich bardzo ważna

AdobeStock

Mimo że problem nadal jest powszechny, widać pewne pozytywne zmiany w postawach konsumenckich. Zmianie uległa częstotliwość marnowania żywności. W porównaniu z poprzednimi badaniami zdecydowanie wzrósł odsetek osób, które wyrzucają jedzenie raz w miesiącu z wynikiem 23 proc. lub rzadziej – 25 proc. Jednocześnie mniej osób deklaruje marnowanie żywności parę razy w tygodniu (6 proc.) oraz parę razy w miesiącu (24 proc.).

Jednocześnie rośnie świadomość innych wyzwań związanych ze zmianami klimatu i ochroną środowiska. Polacy są gotowi płacić średnio o 12 proc. więcej za produkty, które spełniają kryteria zrównoważonego rozwoju – wynika z badania firmy doradczej Bain & Company. 60 proc. kupujących deklaruje, że ich niepokój związany z globalnym ociepleniem nasilił się w ostatnich dwóch latach, co wiązało się przede wszystkim z występowaniem ekstremalnych zjawisk pogodowych.

Zmiana w zwyczajach

– Rosnąca świadomość konsumentów jest kluczowym czynnikiem, który będzie kształtował przyszłość handlu. Obserwujemy, jak z roku na rok wzrasta wrażliwość kupujących na kwestie związane z ochroną środowiska, takie jak zrównoważone metody produkcji czy możliwość poddania produktu recyklingowi – mówi Jacek Poświata, dyrektor zarządzający Bain & Company Poland/CEE. – Gotowość ponoszenia większych kosztów związanych ze zrównoważoną produkcją pokazuje skalę determinacji konsumentów.

Badanie Bain & Company przeprowadzone wśród konsumentów z całego świata pokazuje niewielkie różnice w opinii między pokoleniami. Aż 72 proc. przedstawicieli pokolenia Z, czyli osób urodzonych po 1997 r., deklaruje szczególne zaniepokojenie zmianami klimatu, jednocześnie 68 proc. przedstawicieli pokolenia Baby Boomers, czyli urodzonych przed 1964 r., podziela te obawy.

– Nadal funkcjonuje wiele błędnych wyobrażeń na temat wartości, którymi kierują się różne grupy demograficzne. Często wydaje się, że to najmłodsze pokolenia najbardziej przejmują się zmianami klimatycznymi – uważa Katarzyna Wal, starszy menedżer w Bain & Company. – Patrzenie jedynie na wiek, może prowadzić do fałszywych wniosków. W niektórych krajach, na przykład we Francji, to właśnie starsze pokolenia są bardziej wrażliwe na problematykę zmian klimatycznych – dodaje.

Mimo rosnącej świadomości ekologicznej, kupujący wciąż mają problemy z rozpoznaniem towarów wytworzonych w zrównoważony sposób. W badaniu Bain & Company konsumentów poproszono o wybranie spośród dwóch produktów tego o mniejszym śladzie węglowym. Aż 75 proc. badanych dokonało błędnego wyboru lub wstrzymało się od odpowiedzi.

Jakość kontra cena

Mimo to, jak podaje Kantar, z badania wynika, że dla konsumentów podczas zakupów najważniejsza jest jakość, na co wskazało 36 proc. Dopiero w drugiej kolejności badani wskazywali na cenę, wymienianą przez 25 proc. Z kolei 16 proc. wymieniło w tym kontekście informacje o składzie produktów.

– W dzisiejszych czasach konsumenci są coraz bardziej świadomi tego, co kupują. Dostęp do informacji jest łatwiejszy niż kiedykolwiek wcześniej, co pozwala ludziom na dokładne badanie produktów przed zakupem. Jakość jest często postrzegana jako wskaźnik wartości. Jeśli produkt jest wysokiej jakości, konsumenci oczekują, że będzie trwały, efektywny i spełni ich oczekiwania – mówi Marcin Lenkiewicz z grupy Blix. – Mimo że jakość jest ważna, wiele osób musi również zwracać uwagę na budżet. Cena jest bezpośrednim wskaźnikiem tego, ile konsumenci muszą zapłacić za produkt, dlatego jest to kluczowy czynnik decyzyjny. W niektórych przypadkach niska cena może sugerować niższą jakość, ale nie zawsze jest to prawda.

– Polski konsument z każdym rokiem staje się coraz bardziej świadomym konsumentem, wybierającym produkty dobrej jakości. Szczególnie, jeśli mówimy o żywności. Od niej bowiem zależy nasz stan zdrowia, a o zdrowie Polacy troszczą się szczególnie. Zgodne jest to z ogólnoświatowymi trendami, gdzie zdrowy sposób odżywiania i aktywność fizyczna zyskują coraz bardziej na popularności – mówi Robert Orpych z Uniwersytetu WSB Merito Chorzów. – Konsumenci, stojąc przed wyborem produktu tańszego i słabszej jakości, czy produktu droższego, ale wyższej jakości, coraz częściej wybierają ten drugi. I to pomimo że w Polsce w ostatnich latach na skutek drastycznego wzrostu cen żywność jest po prostu droga.

Trzeba zaznaczyć jednocześnie, że sytuacja ta dotyczy konsumentów świadomych i dysponujących odpowiednim budżetem. Niestety, w pozostałych przypadkach wygrywa kryterium cenowe. – W wielu przypadkach ludzi zwyczajnie nie stać na zakupy zdrowej żywności, a o składzie koszyka wciąż w głównej mierze decyduje cena – podkreśla ekspert.

Rabaty, promocje, wyprzedaże to narzędzia wykorzystywane przez sklepy, których konsumenci żywności szczególnie pożądają. Jednakże w przypadku produktów, gdzie o zakupie w większej części decyduje ich jakość, schodzą one na plan dalszy. Dlatego nie powinien dziwić fakt, że decyzja o zakupie zdrowej żywności nie jest tak silnie skorelowana z promocją czy rabatem na dany produkt, jak ma to miejsce w przypadku standardowych produktów żywnościowych. I to pomimo faktu, że Polacy zgodnie z większością badań kupują przede wszystkim na promocjach.

– Oczywiście, rabaty i promocje to element ceny, która jest jednym z kluczowych czynników wpływających na decyzje. Zauważalne jednak jest to, że osoby, które chcą zadbać o swoje zdrowie, są gotowe na wybór różnych produktów, kierując się nie tylko ceną czy promocjami, ale zwracając uwagę na skład i jakość produktu – zauważa Arkadiusz Paprzycki z aplikacji Zdrowe Zakupy. – Marka produktu czy reklama ma mniejsze znaczenie, bo klient jest gotowy, żeby podjąć świadomą decyzję i zamienić produkt marki A na inną markę, jeżeli tylko jakość będzie lepsza – dodaje.

Zmiany w sklepach

Sklepy takie projekty wdrażają. Celem spółek Grupy Schwarz, czyli właściciela marek Lidl i Kaufland, jest redukcja ilości odpadów żywieniowych o 50 proc. do końca 2030 r. (w stosunku do 2018 r.). – Aby to osiągnąć, podejmujemy działania polegające na dostosowaniu procesów operacyjnych, prowadzeniu kampanii edukacyjnych skierowanych do klientów oraz pracowników, a także współpracy z organizacjami pożytku publicznego – podaje Kaufland. – Od tego roku niewykorzystane produkty świeże przekazujemy także biogazowniom, które przetwarzają je na ekologiczne paliwo. Jeżeli chodzi o współpracę z dostawcami, produkty spożywcze w pierwszej kolejności nabywamy od krajowych producentów – dodaje.

Firma współpracuje z ok. 400 regionalnymi dostawcami, którzy zaopatrują sklepy w ponad 4000 artykułów. W ten sposób wspiera lokalną gospodarkę, a dzięki krótszym drogom transportu redukuje także emisję CO2. W magazynach stosuje rozwiązania, które zapobiegają marnowaniu żywności oraz pozwalają zmniejszyć liczbę kursów samochodów ciężarowych. Należą do nich choćby autorskie palety składane, tzw. Kaufland Klapp-Palette (KKP), które pozwalają na lepsze wykorzystanie przestrzeni ładunkowej.

Biedronka z kolei podkreśla, że zmniejsza ciężar opakowań przy zachowaniu ich parametrów ochronnych. Eliminuje jednorazowe wykorzystanie plastiku i tak zmienia materiały opakowań, aby nadawały się do recyklingu.

– W 2022 roku zmieniliśmy ponad 146 opakowań produktów marek własnych zgodnie z zasadami ekoprojektowania, co pozwoliło nam zaoszczędzić 629 ton materiałów. W lutym 2022 roku przeprowadziliśmy szkolenia dla dostawców, na których wyjaśnialiśmy zasady opisane w podręczniku. W dwóch spotkaniach – prowadzonych w języku polskim i angielskim – udział wzięło w sumie 950 osób – wyjaśnia firma.

Innym ważnym projektem jest zwiększanie efektywności energetycznej. Te inicjatywy pozwoliły w 2022 r. zaoszczędzić łącznie 40 017,74 GJ energii elektrycznej oraz cieplnej. Przyczyniły się do tego przede wszystkim remonty sklepów, przy okazji których wprowadzanych jest możliwie jak najwięcej energooszczędnych rozwiązań.

Inwestycje w zieloną energię spowodowały, że w 2022 roku sieć wykorzystała ponaddwukrotnie więcej energii ze źródeł odnawialnych. Największy wzrost – o ponad 600 proc. – dotyczył energii pochodzącej z paneli fotowoltaicznych. – Mimo że w 2022 roku zwiększyliśmy liczbę sklepów o blisko 4,5 proc. oraz otworzyliśmy nowe centrum dystrybucyjne, nasze całkowite zużycie energii cieplnej, elektrycznej i paliw na potrzeby ogrzewania wzrosło jedynie o niecałe 2,5 proc., wynosząc 4 250 071 GJ – podaje firma. W efekcie nakłady na inwestycje ekologiczne – m.in. remodelling sklepów i magazynów – wyniosły niemal 1,4 mld złotych, co stanowi około 60 proc. inwestycji.

Sieć Aldi w Polsce także zwiększyła liczbę sklepów wyposażonych w panele fotowoltaiczne. Ma aktualnie 89 zamontowanych instalacji fotowoltaicznych, z czego pracuje już 55.

– We wszystkich nowych sklepach, w których jest to technicznie możliwe i ekonomicznie wykonalne, zostaną zamontowane panele fotowoltaiczne. Każda z instalacji posiada moc 50 kWp i produkuje ok. 45 000 kWh energii elektrycznej rocznie. Naszym celem jest osiągnięcie liczby ponad 120 instalacji do końca 2023 r. Aktualnie najwięcej instalacji fotowoltaicznych znajduje się na naszych sklepach w województwach: wielkopolskim, śląskim i dolnośląskim – wyjaśnia firma.

Stopniowo w sklepach dokonuje się również wymiany systemów chłodzenia na przyjazne dla klimatu alternatywy oraz wyposaża zamrażarki i lodówki w szklane drzwi, a w centrach dystrybucyjnych montuje środki izolacyjne dla komór chłodniczych, fasad i dachów oraz dokonuje rekuperacji ciepła z systemów chłodzenia. – Nasze działania obejmują także konwersję na oświetlenie LED wewnątrz i na zewnątrz (parkingi) oraz wprowadzenie systemów zarządzania energią w sklepach – podaje. Podstawowym założeniem jest bezwzględna redukcja emisji gazów cieplarnianych o 55 proc. emisji we wszystkich spółkach Aldi do końca 2030 r. w porównaniu z 2020 r. Cel ten jest w toku, w chwili obecnej możemy powiedzieć, że w 2022 roku dokonaliśmy redukcji emisji o 23,3 proc. w porównaniu z rokiem referencyjnym 2020.

W 2022 r. także Grupa Żabka kontynuowała realizację działań zdefiniowanych w planie dekarbonizacji – obejmującym obniżanie emisji CO2, pochodzących z floty pojazdów – poprzez sukcesywną wymianę aut o napędzie konwencjonalnym na hybrydowe i elektryczne czy instalowanie ładowarek do aut elektrycznych i hybrydowych do użytku pracowników w centrach logistycznych, centrali firmy, a także w domach pracowników.