Unia podkręci odpadową śrubę

Tegoroczna, 28. już akcja „Sprzątanie świata – Polska" nie została jeszcze podsumowana (dobiegła finału dopiero 19 września), ale wszystko wskazuje na to, że zostanie pobity kolejny rekord. Nie tylko rekord liczby uczestników wielkiego sprzątania (udział w akcji potwierdziło 167 tys. osób), ale również ilości śmieci w parkach, lasach i na łąkach.

– Niestety, wraz ze wzrostem liczby przeprowadzanych w całej Polsce akcji terenowych, rośnie również liczba zebranych odpadów – przyznaje Grzegorz Mikosza z Fundacji Nasza Ziemia, główny koordynator akcji. Według raportów, które dotychczas spłynęły do fundacji, w tym roku uczestnicy sprzątania świata zebrali co najmniej 200 ton śmieci. Ta liczba pewnie wzrośnie, bo raporty będą zbierane do połowy października.

Efekt pandemii

Realne szanse na zmniejszenie ilości śmieci w lasach czy parkach dają wdrażane teraz do polskiego prawa unijne regulacje, które z jednej strony pomogą radykalnie ograniczyć ilość jednorazowych produktów z plastiku (dyrektywa Single Use Plastics), a z drugiej zwiększą odpowiedzialność producentów za wprowadzane na rynek opakowania. Opłaty opakowaniowe i produktowe w połączeniu z systemem kaucyjnym powinny sprawić, że w 2023 r., gdy wejdzie w życie ustawa dotycząca rozszerzonej odpowiedzialności producenta, uczestnicy akcji będą mieli mniej do sprzątania.

Do tego czasu mogą się też pojawić w Unii nowe, bardziej rygorystyczne regulacje, które przyspieszą dojście Europy do modelu gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ), w której do minimum ogranicza się ilość odpadów, stawiając na wydłużony cykl życia produktów, na ich naprawianie, ponowne wykorzystanie i recykling. Zarówno wśród organizacji środowiskowych, jak i wśród unijnych polityków, a także organizacji biznesowych coraz częściej powtarzają się opinie, że trzeba podwyższyć obecne wymagania dotyczące selektywnej zbiórki i recyklingu odpadów.

Komisja Europejska, która niedawno zakończyła przegląd wymagań dotyczących opakowań i odpadów opakowaniowych w Unii, do końca tego roku ma przedstawić propozycje nowelizacji dyrektywy (Packaging and Packaging Waste Directive PPWD), które pomogłyby zmniejszyć rosnącą w krajach Unii górę odpadów. Do jej wzrostu przyczyniła się pandemia koronawirusa: wraz z nią w śmietnikach (i nie tylko tam) pojawiły się miliardy jednorazowych maseczek i rękawiczek, tony dodatkowych opakowań po zamawianych do domów posiłkach i dietach, a także po zakupach ze sklepów internetowych.

30-proc. limit recyklatu

Planowane przez Komisję Europejską i promowane przez Parlament Europejski zmiany w dyrektywie PPWD mają skuteczniej skłonić producentów do ograniczania opakowań, w tym do rezygnacji z nadmiernego pakowania produktów. Mają też stworzyć zachęty do wprowadzania opakowań wielokrotnego użytku, a także do ich ekoprojektowania z uwzględnieniem możliwości recyklingu.

W nowelizacji dyrektywy mogą znaleźć się też wymagania dotyczące obowiązkowych poziomów udziału surowca z recyklingu w większej liczbie produktów. Nie tylko w butelkach na napoje z plastiku, ale także w pozostałych opakowaniach z tworzyw sztucznych, również tych produkowanych z innych materiałów.

– Wymagania dotyczące selektywnej zbiórki odpadów będą rosły – twierdzi Piotr Barczak z Europejskiego Biura Ochrony Środowiska (EEB), dodając, że trwają dyskusje nad objęciem systemem kaucyjnym także baterii i sprzętu elektronicznego. – Po raz pierwszy mamy zobowiązanie Komisji Europejskiej, że w ramach dyrektywy opakowaniowej naprawdę skupi się na tym, by zapobiegać tworzeniu odpadów. To ogromna szansa, by zmniejszyć ilość opakowań i odpadów, która w Europie jest teraz największa w historii – mówił Jean-Pierre Schweitzer z EEB w rozmowie z portalem euractiv.com.

Plany KE oficjalnie poparło stowarzyszenie europejskich producentów tworzyw sztucznych PlasticsEurope, które apeluje, by do 2030 r. wprowadzić obowiązkowy 30-proc. udział recyklatu dla wszystkich opakowań z tworzyw sztucznych. – Potrzebujemy harmonijnej legislacji i polityki unijnej, które dadzą stabilność i zachętę do dalszych inwestycji w selektywną zbiórkę odpadów, sortowanie i infrastrukturę do recyklingu – twierdzi Virginia Janssens, dyrektor zarządzająca PlasticsEurope.

opinia partnera

Julia Patorska, partner associate, zespół ds. zrównoważonego rozwoju i analiz ekonomicznych, Deloitte

W ostatnich latach stale wzrasta wolumen odpadów opakowaniowych, z którymi muszą radzić sobie gminy. Nasze badania i doświadczenia pokazują, że pomimo nowych regulacji i powszechnego obowiązku sortowania śmieci niemal dwie trzecie odpadów wciąż trafia do frakcji zmieszanej, którą jest trudniej, a więc i drożej przetworzyć. Z raportu Deloitte dla Konfederacji Lewiatan „Szacunek kosztu netto selektywnej zbiórki, transportu i zagospodarowania selektywnie zbieranych odpadów opakowaniowych pochodzących z gospodarstw domowych" wynika, że w latach 2021–2024 obciążenia związane z procesem zagospodarowania, czyli odebrania, transportu i przygotowania do recyklingu, poszczególnych frakcji odpadów opakowaniowych odbieranych z gospodarstw domowych będą sukcesywnie spadały. Ale tylko przy założeniu, że mieszkańcy będą lepiej segregowali odpady, a producenci wdrożą efektywne działania z zakresu ekoprojektowania. Bo chociaż Komisja Europejska zaczęła od regulacji dotyczących odpadów, to gospodarka o obiegu zamkniętym zaczyna się przecież dużo wcześniej, już na etapie powstawania produktu.