Polacy nie wiedzą o obowiązku wymiany pieców

Uchwały antysmogowe przyjęło już 13 województw. Plany wyglądają ambitnie: wymiany pieców, zakaz używania paliw słabej jakości, wyśrubowane normy dla źródeł ciepła. Z realizacją tych obostrzeń jest, niestety, o wiele gorzej. Brakuje kampanii informacyjnej, mieszkańcy nie wiedzą, co i kiedy powinni wymienić.

Publikacja: 03.02.2021 09:17

Polacy nie wiedzą o obowiązku wymiany pieców

Foto: Fot: Adam Borkowski/Pexels

POLSKA BEZ SMOGU – akcja społeczna „Rzeczpospolitej” i Polskiego Alarmu Smogowego

Niewiedza staje się więc ignorowaniem nowych przepisów, a w efekcie walka ze smogiem stoi w miejscu. W wielu miejscowościach w Polsce nadal większość źródeł ciepła stanowią „kopciuchy”, czyli pozaklasowe piece węglowe, które dymią i powodują, że w chłodniejsze dni trudno jest oddychać.

„Do tej pory rząd nie zrobił niczego, żeby wesprzeć wdrażanie tych uchwał” – mówi Andrzej Guła, lider Polskiego Alarmu Smogowego. „Mało tego, wydaje się bagatelizować znaczenie tego prawa. Samorządy również nie odrobiły zadania” – dodaje.

Czytaj też: Smog w Krakowie straszy mniej 

Przypomnijmy: uchwały antysmogowe mogą przyjmować sejmiki wojewódzkie na podstawie zapisów z prawa ochrony środowiska. Zdecydowało się na to 13 województw, a 14. będzie lubelskie, gdzie trwają prace nad nowymi przepisami. Uchwał nie ma na razie w Warmińsko-Mazurskiem i na Podlasiu.

Jakie znajdują się w nich zapisy? To już zależy od regionu. Jako pierwszy został wprowadzony zakaz używania paliw najgorszej jakości i obowiązuje już w większości województw. Dalsze przepisy mówią już o obowiązku wymiany kotłów. Na przykład na Śląsku i na Podkarpaciu od 1 stycznia 2022 nie będzie można używać pieców starszych niż dziesięć lat. Do 1 stycznia 2023 mieszkańcy Małopolski i Mazowsza będą musieli wymienić wszystkie pozaklasowe kotły, a do użytku będą dopuszczone tylko te trzeciej, czwartej i piątej klasy. Rok później taki sam zapis wejdzie w życie w Wielkopolsce.

Niektóre gminy – w tym m.in. Gorzów Wielkopolski, Wrocław i Zielona Góra – przyjęły własne uchwały, bardziej ambitne niż te wojewódzkie. Krakowska uchwała antysmogowa weszła w życie jako pierwsza w Polsce. Obowiązuje od 1 września 2019 r., całkowicie zakazując ogrzewania paliwami stałymi. Jej pozytywne skutki już widać – stężenia pyłów PM10, porównując sezon grzewczy 2012/2013 i 2019/2020, spadły niemal o połowę.

Eksperci z Polskiego Instytutu Ekonomicznego (PIE) sprawdzili, czy mieszkańcy w ogóle zdają sobie sprawę z przepisów, które już niedługo zaczną obowiązywać w ich regionach. Dane, które przedstawili w swoim raporcie, pochodziły z dwóch badań: sondażu z grudnia 2019 r., w którym przepytano 1965 respondentów, i ankiet przeprowadzonych wśród straży miejskich i gminnych z 232 miejscowości.

„Świadomość istnienia prawa nakazującego wymianę kopciuchów jest niewielka. W woj. śląskim wynosi ona 38 proc., a w woj. podkarpackim 14 proc.” – komentuje Andrzej Guła, dodając, że to właśnie w tych dwóch województwach zakazy zaczną obowiązywać już w przyszłym roku.

Jak podaje PIE, dwóch na trzech badanych nie zdaje sobie sprawy z tego, że domowe piece są głównym źródłem smogu. I choć ponad trzy czwarte respondentów wie o możliwości dopłat do wymian pieców, to jedynie 29 proc. poprawnie odpowiedziało na pytanie „Czy w moim województwie obowiązuje uchwała antysmogowa?”.

Największą świadomość mają Małopolanie – o uchwale wie 57 proc. przepytanych mieszkańców. W innych regionach jest znacznie gorzej: na Mazowszu świadomość istnienia przepisów ma 26 proc. badanych, na Opolszczyźnie – 19, a w Wielkopolsce – 14.

Samorządy i rząd nie docierają do mieszkańców z informacjami o uchwałach antysmogowych. Mówią o nich media, próbują propagować organizacje pozarządowe, ale to wciąż za mało.

Wpisując w przeglądarce internetowej np. „uchwała antysmogowa opolskie”, na pierwszym miejscu pojawia się link do Biuletynu Informacji Publicznej i dokument z treścią uchwały. Dalej są już tylko odnośniki do prywatnych blogów i lokalnych portali. Robiąc ten sam test z uchwałą na Podkarpaciu, znowu trafiamy na BIP, a na dalszych pozycjach widać gminne strony internetowe, które przypominają na swoich łamach o obowiązku wymiany pieców.

Zapytaliśmy urzędy marszałkowskie z województw: opolskiego, śląskiego, podkarpackiego, mazowieckiego i wielkopolskiego o to, jak zamierzają promować uchwały antysmogowe. Do momentu oddania tego tekstu odpowiedź przyszła jedynie z Wielkopolski. Jacek Bogusławski, członek Zarządu Województwa informuje, że „w 2017 r. wprowadził kolejną kampanię informacyjną dotyczącą zanieczyszczenia powietrza pod hasłem: »Jakość powietrza to jakość życia«”.

Kampania dotyczy wpływu zanieczyszczeń na zdrowie, ale znalazły się w niej także informacje dotyczące uchwał antysmogowych. „W tym celu zostały przygotowane: spoty telewizyjne, spoty radiowe, billboardy, plakaty, poradnik antysmogowy oraz informator na temat wpływu zanieczyszczeń na zdrowie” – mówi. Jak dodaje, organizowane są także konferencje szkoleniowe dla przedstawicieli gmin i straży miejskich.

Nieco lepiej jest, jeśli popatrzymy na dane dotyczące znajomości programów dopłat do wymiany pieców. „Program priorytetowy »Czyste powietrze« jest znany przynajmniej z nazwy 44 proc. Polaków” – czytamy w raporcie.

Mniej popularne niż „Czyste powietrze” okazały się programy gminne i „Stop Smog”, którego środki pochodzą z Funduszu Termomodernizacji i Remontów. Aż 30 proc. badanych odpowiedziało, że nie zna żadnego programu dopłat.

Z pozytywnych wniosków PIE: Polacy mają świadomość szkodliwości smogu. Wiedzą, jak na nas działa i że jest szczególnie szkodliwy dla seniorów oraz dzieci. Aż 77 proc. respondentów zdaje sobie sprawę z tego, że oddychanie zanieczyszczonym powietrzem wpływa na nasze zdrowie tak, jak palenie papierosów.

POLSKA BEZ SMOGU – akcja społeczna „Rzeczpospolitej” i Polskiego Alarmu Smogowego

Niewiedza staje się więc ignorowaniem nowych przepisów, a w efekcie walka ze smogiem stoi w miejscu. W wielu miejscowościach w Polsce nadal większość źródeł ciepła stanowią „kopciuchy”, czyli pozaklasowe piece węglowe, które dymią i powodują, że w chłodniejsze dni trudno jest oddychać.

Pozostało 93% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Zielone technologie
Kolos na pustyni. Dubaj pokazał, jak może wyglądać przyszłość produkcji żywności
Zielone technologie
Spalarnie mają swoje miejsce na rynku
Zielone technologie
Naukowcy opracowali nową metodę wychwytywania CO2. Ma być tania
Zielone technologie
UE stawia na zielony przemysł. Kluczowy element „Zielonego Ładu”
Zielone technologie
UNEP: potrzebujemy więcej inwestycji w działania przyjazne środowisku