Materiał przygotowany przez Kaucja.pl – Krajowy System Kaucyjny S.A.

Obowiązujące przepisy unijne ustanawiają cele: już w 2025 r. co najmniej 77 proc. plastikowych butelek powinno być zbieranych selektywnie. Kluczowe stają się zatem mechanizmy zachęcające konsumentów do segregacji i zwrotu – w tym system kaucyjny. Polega on na doliczaniu opłaty (np. 0,50–1 zł) do ceny napoju, którą klient odzyskuje po oddaniu pustego opakowania. Dzięki temu niemal każda butelka lub puszka trafia bezpośrednio do recyklingu – skutecznie internalizując koszty zanieczyszczeń.

System kaucyjny: jak działa i co zmienia

Mechanizm systemu kaucyjnego przypomina w działaniu podatek Pigou – zmienia zachowania konsumenckie, bo wyrzucanie opakowania oznacza dosłowne wyrzucanie pieniędzy. Polska planuje uruchomić system kaucyjny w październiku 2025 r. Obejmie on jednorazowe butelki PET (do 3 l, kaucja 0,50 zł), puszki aluminiowe (do 1 l, kaucja 0,50 zł) oraz wielorazowe butelki szklane (do 1,5 l, kaucja 1 zł). Duże sklepy (powyżej 200 mkw.) będą zobowiązane do przyjmowania pustych opakowań i zwracania kaucji na miejscu; mniejsze punkty będą mogły przystąpić do systemu dobrowolnie. W praktyce oznacza to budowę gęstej sieci punktów zbiórki i punktów zwrotu, integrację hurtowni z logistyką magazynową oraz wdrożenie nowych procedur rozliczeń.

W tym kontekście kluczową rolę odgrywa spółka Kaucja.pl – Krajowy System Kaucyjny SA – powołana przez największych producentów napojów na operatora systemu kaucyjnego. To ona odpowiada za techniczne wdrożenie systemu, jego integrację z handlem detalicznym oraz zapewnienie sprawnego obiegu zwracanych opakowań. Dzięki zaangażowaniu Kaucja.pl możliwe jest stworzenie jednolitej, wydajnej infrastruktury obejmującej zarówno miasta, jak i tereny wiejskie.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska podkreśla, że nadanie opakowaniom realnej wartości może diametralnie zmienić nawyki konsumentów – od października 2025 r. wyrzucenie puszki czy butelki objętej systemem kaucyjnym będzie równoznaczne z utratą pieniędzy. Resort zapowiada również intensywną kampanię edukacyjną, której celem będzie oswojenie obywateli z nowym systemem. Spółka Kaucja.pl pracuje nad zapewnieniem powszechnej dostępności punktów zwrotu oraz czytelnego oznakowania opakowań objętych systemem kaucyjnym, co ma zminimalizować opór społeczny i zmaksymalizować skuteczność zbiórki. Opublikowany przez nią tzw. Brand Book zawiera wzorcową instrukcję stosowania oznaczeń kaucyjnych i ma zapewnić spójność komunikacyjną w całym kraju.

Przykłady zagraniczne: Austria, Rumunia, Irlandia

Skuteczność systemu kaucyjnego potwierdzają przykłady krajów, które już go wdrożyły lub testują w ramach pilotaży. Tam, gdzie funkcjonuje od lat, poziom zwrotów sięga nawet 90–98 proc. – i to z zachowaniem wysokiej jakości surowca.

1 stycznia 2025 r. uruchomiono system kaucyjny w Austrii. Już w pierwszym kwartale zebrano 36 mln opakowań po napojach, co przełożyło się na 14-proc. poziom zwrotu – wobec planowanego celu 80 proc. w pierwszym roku funkcjonowania.

W listopadzie 2023 r. Rumunia rozpoczęła wdrażanie własnego systemu kaucyjnego. Już w grudniu następnego roku osiągnęła 69 proc. poziomu zbiórki. W marcu 2025 r. wskaźnik ten wzrósł do 75 proc. – przy czym w przypadku opakowań z tworzyw sztucznych sięgnął 78 proc., przekraczając unijny cel dla tego rodzaju opakowań. Dane te potwierdzają wysoką skuteczność systemów kaucyjnych. Z zebranych materiałów ponad 231 ton opakowań zostało przekazanych do recyklingu – co odpowiada masie około 1285 samolotów Boeing 747.

W lutym 2024 r. do grona państw z wdrożonym systemem kaucyjnym dołączyła Irlandia, gdzie każdego dnia zbierane są nawet 4 mln opakowań.

Przykłady Austrii, Rumunii i Irlandii jasno pokazują, że dobrze zaprojektowane i sprawnie wdrożone systemy kaucyjne są jednym z najskuteczniejszych narzędzi wspierających odzysk surowców i budowę gospodarki o obiegu zamkniętym.

Wyzwania i szanse dla Polski

Polska startuje z poziomu 53 proc. recyklingu opakowań (wszystkich rodzajów) wprowadzonych do obrotu – według danych z 2022 r. Bez narzędzi takich jak system kaucyjny osiągnięcie unijnych wymogów – 77 proc. w latach 2025–2028 i 90 proc. od 2029 r. w zakresie selektywnej zbiórki – będzie wyjątkowo trudne. Kluczową rolę odegra tu Kaucja.pl jako operator systemu, który nie tylko go wdraża, lecz także nadzoruje cały proces – od pobierania kaucji, przez logistykę i sortowanie, aż po rozliczenia i odzysk surowców. Centralizacja zarządzania umożliwi lepszą kontrolę danych i ograniczenie zjawiska tzw. papierowego recyklingu, czyli deklarowania wskaźników bez pokrycia w rzeczywistości.

System z udziałem Kaucja.pl stwarza również szansę na powstanie nowych miejsc pracy – w logistyce, recyklingu i usługach. Sklepy zyskają nową usługę, która może przyciągać klientów. Dzięki spójnemu modelowi finansowania wpływy z systemu będą mogły być reinwestowane w działania edukacyjne oraz rozwój nowoczesnej infrastruktury recyklingowej.

System kaucyjny może stać się jednym z najważniejszych narzędzi zielonej transformacji gospodarki odpadami w Polsce. Dzięki zaangażowaniu podmiotu takiego jak Kaucja.pl istnieje realna szansa na sprawne, transparentne i efektywne wdrożenie, które spełni oczekiwania zarówno konsumentów, jak i regulatorów. W krajach z rozwiniętym systemem kaucyjnym selektywna zbiórka sięga ponad 90 proc. Polska może osiągnąć podobne wyniki, jeśli uda się zbudować zaufanie do systemu i zapewnić jego powszechną dostępność.

Na koniec warto przypomnieć: odpady to nie problem, lecz potencjał. System kaucyjny – dobrze zaprojektowany, zarządzany i powszechny – może być kluczem do jego wykorzystania. Wdrożenie go nie powinno być postrzegane jako koszt, lecz jako inwestycja: w środowisko, w nowoczesną gospodarkę i w przyszłość nas wszystkich.

Materiał przygotowany przez Kaucja.pl – Krajowy System Kaucyjny S.A.