Rosja skorzysta na zmianach klimatu? Raport podważa oficjalną propagandę Kremla

Przedstawiciele rosyjskich władz podkreślają, że zmiany klimatyczne mogą się okazać korzystne dla Rosji. Jak wygląda rzeczywistość? Autorzy obszernego raportu na temat Rosji w realiach ocieplającego się klimatu kwestionują opinie powtarzane przez rosyjską propagandę.

Publikacja: 28.02.2024 15:48

Zakłady należące do Gazpromu w Jakucji na Syberii.

Zakłady należące do Gazpromu w Jakucji na Syberii.

Foto: Andrey Rudakov; Bloomberg Finance LP

Raport przedstawiony na łamach magazynu naukowego „WIREs Climate Change”, konfrontuje fakty z prowadzoną przez Rosję narrację dotyczącą zmian klimatu oraz tego, jaki wpływ będą miały one na ten kraj. „Rosja odczuwa wiele skutków zmian klimatu i jest słabo przygotowana na przystosowanie się do nich” – oceniają eksperci. 

Czy Rosja skorzysta na zmianach klimatu?

Rosyjska propaganda przekonuje, że Rosja korzysta nie tylko na uzależnieniu światowej gospodarki od paliw kopalnych, ale może skorzystać także na ociepleniu klimatu. W ten sposób bowiem miałyby zwiększyć się powierzchnia gruntów rolnych w tym kraju, a klimat w wielu częściach Rosji stałby się dużo bardziej przyjazny człowiekowi i wegetacji.

Jak jednak wygląda rzeczywistość i jak może wyglądać przyszłość? To postanowili zbadać autorzy raportu „Russia in a changing climate”, pracy zbiorowej opublikowanej w magazynie naukowym „WIREs Climate Change”.

Czytaj więcej

Szwajcaria chce debaty w ONZ o tym, jak zasłonić słońce. Eksperci: to groźne

Zdaniem autorów raportu, zmiany klimatyczne ukształtują przyszłość Rosji. „Stanie się to niezależnie od tego, kto będzie rządził na Kremlu” – podkreślają badacze. Jak czytamy, największy kraj świata ociepla się szybciej niż cała Ziemia. „Rosja zajmuje ponad połowę wybrzeża Oceanu Arktycznego, prowadzi wojnę powodującą niezwykle dużą emisję gazów cieplarnianych, a do tego jest coraz bardziej odizolowana od społeczności międzynarodowej i jej wysiłków na rzecz ograniczenia emisji gazów cieplarnianych” – zauważają naukowcy.

Surowce – w tym przede wszystkim ropa i gaz – od dawna są wiodącą siłą napędową rosyjskiej gospodarki. Swoją pierwszoplanową pozycję Rosja ugruntowała wraz z rozbudową w latach 80. i 90. XX wieku ropociągów i gazociągów, umożliwiających ich transport na rynek europejski. Ropa naftowa oraz gaz stały się czynnikami decydującymi o kondycji rosyjskiej gospodarki. Jak szacowano w 2022 roku, sektor naftowo-gazowy to główny element rosyjskiej gospodarki, tworzący 20–25 proc. Produktu Krajowego Brutto (PKB) oraz zapewniający 25–30 proc. produkcji przemysłowej.

Czytaj więcej

Rosja pozwana za walkę z kryzysem klimatycznym. Pierwsza taka sprawa w historii

Rosja w czasach zmian klimatycznych. „Kraj słabo przygotowany”

Badacze podkreślają, że „Rosja odczuwa wiele skutków zmian klimatycznych i jest za słabo przygotowana, by dostosować się do tych zmian”. „Przegląd literatury wskazuje, że losy rosyjskiej gospodarki zależnej od węglowodorów, scentralizowanego systemu politycznego i ludności dotkniętej zmianami klimatycznymi są ze sobą powiązane oraz – w miarę wzrostu temperatur na świecie i w odpowiedzi na dekarbonizację gospodarki międzynarodowej – potrzebne są badania nad tymi ewoluującymi wzajemnymi powiązaniami”. 

Autorzy raportu zaznaczają, że „Rosję czeka transformacja spowodowana zmianami klimatycznymi”. Zdaniem badaczy, choć liderzy dotychczas bagatelizowali lub ignorowali potrzebę łagodzenia skutków zmian klimatu i dostosowywania się do nich, to nie mogą już dłużej tak postępować. „Aby zrozumieć, w jaki sposób rząd Rosji może przejść od marginalizacji do priorytetowego traktowania zmian klimatycznych, potrzebne są badania nad politycznym aspektem Rosji w zmieniającym się klimacie” – oceniają eksperci. 

Naukowcy wskazują, że na zagrożenie podatne są między innymi rosyjskie pola, lasy i drogi wodne. W obliczu zmian klimatycznych kluczowe jest ich zdaniem, by Rosja dostosowała swoją politykę do obecnych warunków. „W coraz bardziej represyjnym rosyjskim klimacie politycznym i społecznym potrzebne są także badania nad procesami decyzyjnymi związanymi z opracowywaniem i wdrażaniem ostrzeżeń i planów działania w zakresie zdrowia publicznego związanego ze zmianami klimatu” – wskazują badacze, zaznaczając, że kluczowe znaczenie ma ocena wyzwań zdrowotnych związanych z klimatem – szczególnie, jeśli chodzi o grupy najbardziej narażone na skutki zmiany klimatu, w tym dzieci czy rdzenną ludność zamieszkującą północ.

Eksperci oceniają, że konieczne jest także prowadzenie badań nad skutecznością działania instytucji państwowych i prywatnych zajmujących się reagowaniem na katastrofy, będące między innymi skutkami zmian klimatu – w tym pożary i powodzie. „Konieczne są badania nad instytucjami i dostępnymi funduszami na różnego rodzaju zapobieganie klęskom żywiołowym i pomoc po ich wystąpieniu” – zauważają. 

Zmiany klimatyczne dotkną Rosję

W raporcie przeczytać można także między innymi, że choć system polityczny Rosji jest scentralizowany, zarządzanie katastrofami pozostaje zasadniczo kwestią władz lokalnych i istnieją znaczne dysproporcje regionalne w tej kwestii. „Niejasny jest los zaniedbanych regionów. Wpływ katastrof na zasoby publiczne, rosyjską gospodarkę i państwo rosyjskie oraz nierówny podział kosztów zmian klimatycznych może wywołać potrzebę zmian politycznych” – oceniają eksperci. 

Naukowcy podkreślają także, że – choć nie przyznają tego władze rosyjskie – coraz poważniejsze stają się zagrożenia w regionach wiecznej zmarzliny. „Naukowcy zidentyfikowali północno-zachodnie części Uralu oraz północno-zachodnią i środkową Syberię jako obszary o wysokim potencjale zagrożenia” – czytamy. Jak oszacowano, w latach 2020–2050 koszty utrzymania infrastruktury drogowej związane z degradacją wiecznej zmarzliny, wahać się mogą od 7–14 miliardów dolarów, a koszty odbudowy mieszkań od 0,5–0,6 mld dolarów rocznie. „Kwestie związane z infrastrukturą są pilne jednak także poza regionami wiecznej zmarzliny. Badania międzyregionalne i międzymiastowe mogłyby pomóc w odnalezieniu słabych punktów oraz dostosowaniu budżetów regionalnych i miejskich, a także sposobów zarządzania do potrzeb i adaptacji” – zauważają autorzy raportu. 

Czytaj więcej

Putin: Rosja zamierza osiągnąć neutralność węglową do 2060

Ekologia w Rosji. „atak Zachodu na naszą tożsamość”

Zdaniem ekspertów potrzebne są także badania nad potencjalnymi czynnikami, które wpływają na postawy ludzi wobec polityki klimatycznej. W Rosji nierzadko pojawiają się bowiem rozmaite teorie spiskowe dotyczące zmian klimatu i ekologii. Część Rosjan wierzy, że działania mające na celu walkę ze zmianami klimatu to „atak Zachodu na rosyjską tożsamość”. „Jednakże wojna Rosji przeciwko Ukrainie i wzmożona propaganda antyzachodnia sugerują, że w dalszym ciągu trudno jest zmienić opinię publiczną” – podkreślono. „Wydaje się, że postrzeganie zmian klimatycznych jako międzynarodowej walki o sprawiedliwość nie przemawia do rosyjskiej opinii publicznej” – dodają autorzy raportu.

Badacze są też zdania, że Rosja potrzebuje – choć nie posiada – kompleksowej strategii rozwoju, która uwzględniałaby globalną transformację energetyczną po Porozumieniu Paryskim i związnym z nią ograniczeniem rosyjskiego eksportu surowców. „Pytanie, czy Rosja mogłaby zdywersyfikować swoją gospodarkę i być napędzana innowacjami w dziedzinie energii jądrowej, technologii wodorowych i innych nisz gospodarczych” – piszą eksperci w raporcie, wskazując między innymi na zalesianie, energię wiatrową, inwestycje w przemyśle, usługach oraz rolnictwie i produkcji żywności, a także na inwestycje w kapitał ludzki, edukację, zdrowie i lepsze funkcjonowanie rządu. „Jeśli takie innowacje i inwestycje nie zostaną zrealizowane, jakie będą konsekwencje dla kraju, globalnego klimatu i bezpieczeństwa międzynarodowego?” – zastanawiają się badacze.

Raport przedstawiony na łamach magazynu naukowego „WIREs Climate Change”, konfrontuje fakty z prowadzoną przez Rosję narrację dotyczącą zmian klimatu oraz tego, jaki wpływ będą miały one na ten kraj. „Rosja odczuwa wiele skutków zmian klimatu i jest słabo przygotowana na przystosowanie się do nich” – oceniają eksperci. 

Czy Rosja skorzysta na zmianach klimatu?

Pozostało 95% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Klimat
Ruszył Ranking ESG. Odpowiedzialne zarządzanie 2024
Klimat
Przepisy o ROP w centrum uwagi uczestników rynku
Klimat
Oceany emitują więcej „wiecznych chemikaliów” niż przemysł? Eksperci ostrzegają
Klimat
Nowe nadzieje, stare zmartwienia
Klimat
Dekarbonizacja to konkurencyjność